Ι.Ν. Αγίων Αντωνίου και Χαραλάμπους εις Κρύα Ιτεών Πατρών: Σταῦρος Λάλας: «Μὲ πρόδωσαν οἱ Ἕλληνες πολιτικοὶ»

Ποιὸς «κάρφωσε» τὸν Στίβεν Λάλας;

Οἱ Ἀμερικανοὶ σχεδίαζαν μία προβοκάτσια ποὺ θὰ ὁδηγοῦσε σὲ ἐμπλοκὴ τῆς χώρας μὲ τὰ Σκόπια. Ὁ Λάλας τὸ γνώριζε. Ὅμως τὸ ἔμαθαν καὶ λάθος ἄνθρωποι.

Τοῦ Κώστα Βαξεβάνη

Γιὰ τὴ CIA, ὁ Στὴβ Λάλας, πρώην ὑπάλληλός της σὲ ἐμπιστευτικὲς θέσεις, εἶναι ἕνας προδότης. Γιὰ τοὺς Ἕλληνες, ἕνας πατριώτης ποὺ κατάφερε νὰ κατασκοπεύει τὴν πιὸ ἰσχυρὴ μυστικὴ ὑπηρεσία τοῦ κόσμου.

Ἡ ἱστορία τοῦ Λάλα δὲν εἶναι μία ἱστορία κατασκοπίας μόνο. Εἶναι αὐταπάρνησης, πατριωτισμοῦ καὶ μαζὶ ντροπῆς καὶ προδοσίας. Τὰ δύο πρῶτα ἀνήκουν ἀποκλειστικὰ στὸν ΣΤΑΥΡΟ.

Τὰ ὑπόλοιπα ἀνήκουν σὲ μία χούφτα Κυπατζήδων, πολιτικῶν καὶ ἐπαγγελματιῶν τῆς ὑποτέλειας.

Τὸ τραγικὸ γιὰ τὸν Σταῦρο Λάλα εἶναι πὼς πλήρωσε γιὰ ὅλα.

Τὸ 1993, εἶδα γιὰ πρώτη φορὰ τὸ πρόσωπο τοῦ Σταύρου Λάλα. Ἡ ἐκδικητικὴ ἀμερικανικὴ κρατικὴ μηχανή, γιὰ παραδειγματισμό, ἄφησε νὰ κάνουν τὸ γύρο τοῦ κόσμου τὰ πλάνα μὲ ἕνα μικρόσωμο ἄντρα, δεμένο μὲ ἁλυσίδες, ἀνάμεσα σὲ πράκτορες τοῦ FBI.

Ὁ Λάλας εἶχε συλληφθεῖ γιὰ κατασκοπία ὑπὲρ τῆς Ἑλλάδας.

Οἱ ἀμερικανικὲς Ἀρχές, στὸ κατηγορητήριό τους, τοῦ χρέωναν πάνω ἀπὸ 700 ἀπόρρητα σήματα ποὺ εἶχε διοχετεύσει στὶς ἑλληνικὲς μυστικὲς ὑπηρεσίες. Ἂν ἡ τραγικὴ φυσιογνωμία τοῦ ἁλυσοδεμένου Σταύρου...

δὲν ἦταν τόσο πραγματικὰ συγκλονιστική, ἡ εἴδηση τῆς σύλληψής του θὰ ἐμοίαζε ἁπλῶς μὲ ἀνέκδοτο: «Ἕνας Ἕλληνας πράκτορας στὴν καρδιὰ τῆς CIA».

Ὁ Σταῦρος ἔμεινε 12 χρόνια καὶ 4 μῆνες σὲ φυλακὲς ὑψίστης ἀσφαλείας.

Ἀρκετὰ γιὰ νὰ γίνω ἀπὸ νεαρὸς δημοσιογράφος, ποὺ ἔβλεπε ἁπλῶς μὲ ἀπορία ἐκεῖνες τὶς σκληρὲς εἰκόνες, ἕνας δημοσιογράφος ποὺ προσπαθοῦσε νὰ ἀπαντήσει στὶς ἀπορίες γιὰ τὴ σύλληψή του. Πρὶν ἀπὸ χρόνια κατάφερα νὰ ἔχω μία τηλεφωνικὴ ἐπικοινωνία μαζί του, ὅταν ἦταν ὑπὸ κράτηση.

Δὲν ἔλυσα πολλὲς ἀπὸ τὶς ἀπορίες μου τότε, ἀλλὰ ἔμαθα πὼς ὑπάρχουν ἄνθρωποι σὰν τὸν Σταῦρο, ποὺ μέσα ἀπὸ τὴ φυλακή, σὲ ὁμηρία, τολμοῦν νὰ λένε: «Πὲς στοὺς Ἕλληνες πὼς θὰ τὸ ξανάκανα. Ὅπως ὅλοι σας». Ὅταν τὸ Νοέμβριο τοῦ 2007 ἡ ἀμερικανικὴ κυβέρνηση ἐπέτρεψε στὸν Λάλα νὰ πετάξει πρὸς τὴν ἐλευθερία καὶ τὴν Ἑλλάδα, συναντηθήκαμε στὴ Χρυσούπολη.

Ὁ Σταῦρος γιὰ πρώτη φορὰ ἔβλεπε τὸ γιό του, μετὰ τὴ γέννησή του, ἔφηβο. Καὶ τὸν ἄλλο τοῦ γιό, μὲ εἰδικὲς ἀνάγκες, καὶ τὴ γυναίκα τοῦ Μαρία μετὰ ἀπὸ 15 χρόνια. Ὁ Σταῦρος προσπαθεῖ ἀκόμη νὰ συνειδητοποιήσει τὴν ἀγάπη τοῦ κόσμου. Ψάχνει ὅλα ὅσα τοῦ ἔχουν διαφύγει, καὶ κυρίως τὴ ζωή.

Πατέρας, σύζυγος, ἐλεύθερος ἄνθρωπος, μὲ καθυστέρηση. Ἔζησε 30 χρόνια περισσότερο μὲ τὶς ἀποφάσεις τοῦ παρὰ μὲ τοὺς συνανθρώπους του. Ἀνησυχεῖ γιὰ πολλά, ἀλλὰ εἶναι σίγουρος γιὰ ἕνα:

«Μὲ πρόδωσαν αὐτοὶ ποὺ ἐξυπηρετήθηκαν ἀπὸ μένα καὶ μετὰ μὲ ἐγκατέλειψαν. Ἀλλὰ ἂν χρειαζόταν θὰ ἔκανα καὶ πάλι τὰ ἴδια».

Ἡ στρατολόγηση ἀπὸ Ἕλληνα πράκτορα

Ὁ Σταῦρος γεννήθηκε στὴν Ἀμερική. Γιὸς μετανάστη, μετὰ τὸν ἑλληνικὸ Ἐμφύλιο. Μεγάλωσε μὲ τὴν ἔνταση τῆς πατρικῆς νοσταλγίας γιὰ τὴν πατρίδα καὶ τὶς διηγήσεις γιὰ τὴ Μικρασιατικὴ Καταστροφή. Ἡ πατρίδα ἦταν γι’ αὐτὸν Κολοκοτρώνηδες, κατορθώματα, νικηφόρες μάχες μὲ τοὺς Γερμανοὺς καὶ μία γλυκιὰ προσμονή. Ἀργότερα θὰ ἀνακάλυπτε πὼς ἦταν καὶ προδότες.

«Μεγάλωσα σὲ μία παραδοσιακὴ ἑλληνικὴ οἰκογένεια, πῶς νὰ σοὺ πῶ. Πειθαρχία, θὰ σέβεσαι, θὰ ἀκοῦς… Ὁ πατέρας μου ἦταν αὐστηρός, Θεὸς σχωρέσ’ τὸν.

Ἦρθε στὴν Ἑλλάδα 8 χρονῶν ἀπὸ τὴ Μικρὰ Ἀσία, μὲ τὴν καταστροφὴ ἐκεῖ πέρα, στὴ Σμύρνη, καὶ πῆγε στὴν Κρήτη. Καὶ ἦταν στὸ στρατὸ ἐδῶ πέρα, στὸ Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, καὶ πάλι, στὸν πόλεμο, στὸ ἀντάρτικο, τὸν Ἐμφύλιο Πόλεμο, δυστυχῶς, ποὺ εἴχαμε. Ὕστερα, τέλη ’49-’50, πῆγε Ἀμερική. Ἐκεῖ πέρα γεννήθηκα ἐγὼ καὶ ὁ ἀδερφός μου καὶ ξέραμε: σχολεῖο, ἐκκλησία…

Ὡραία χρόνια. Ὁ πατέρας μου, καὶ πιὸ πολὺ ὁ παππούς μου, ποὺ ἔχω καὶ τὸ ὄνομά του, Σταῦρο τὸν λέγανε, μοῦ ἔλεγε γιὰ τὴ Μικρὰ Ἀσία. Μοῦ ἔλεγε γιὰ τὸ χωριό μας, λεγόταν Κάτω Παναγία. Ὕστερα, οἱ Τοῦρκοι, ποὺ πήρανε τὰ μέρη, Ἀλάτσικα τὸ βγάλανε. Καὶ μοῦ ἔλεγε. Μᾶς λέγανε γιὰ τὴν Ἑλλάδα πάντοτε. Συγγενεῖς ποὺ εἴχαμε, φωτογραφίες. Καὶ μικρός, 16 χρονῶν, μὲ ἔστειλε ὁ πατέρας μου στὴν Ἑλλάδα.

Καὶ γνώρισα συγγενεῖς μου καὶ ἀπὸ τοῦ πατέρα μου τὸ σόι καὶ ἀπὸ τῆς μητέρας μου τὴν οἰκογένεια. Ἦταν πολὺ ὄμορφο αὐτὸ τὸ ταξίδι, εἶχα ἄγχος γιατί δὲν ἤξερα κανέναν, ἀλλὰ οἱ συγγενεῖς μὲ ἔκαναν καὶ αἰσθάνθηκα ὄμορφα. Μετὰ ἔφυγα στὸν πόλεμο, στὸ Βιετνάμ. Εἶχα μείνει πίσω στὰ μαθήματα καὶ θὰ μὲ παίρνανε φαντάρο, γιατί παίρνανε μὲ κλήρους τότε. Καὶ ἐγὼ ἄργησα. Θὰ μὲ παίρνανε. Ἀποφάσισα καὶ ὁ πατέρας μου λέει, τότε ἦταν καὶ πόλεμος, φασαρίες… Ἡ μητέρα μου ἤθελε νὰ μὲ στείλει ἐδῶ πέρα, ἀλλὰ ὁ πατέρας μου εἶπε ὄχι, γιατί θὰ ἤμουν λιποτάκτης. Δὲν θὰ μπορῶ νὰ ξαναγυρίσω. Πῆγα στὸ στρατό, παιδεύτηκα καὶ ἀπὸ ἐκεῖ καὶ πέρα…»

«ΕΚΑΝΑ Ο,ΤΙ ΜΠΟΡΟΥΣΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ ΜΟΥ»

Ὁ Σταῦρος ὑπηρέτησε στὸ Βιετνάμ, στὸ Λάος καὶ στὴν Καμπότζη τὴν ἐποχὴ τῶν μυστικῶν ἐπιχειρήσεων τῶν ΗΠΑ. Τραυματίστηκε στὸ Λάος. Ἀπὸ κεῖ στρατολογήθηκε στὴ CIA, στάλθηκε στὸ ἀρχηγεῖο τοῦ ΝΑΤΟ στὴ Σμύρνη. Καὶ στὶς παλιὲς διηγήσεις τοῦ παπποῦ γιὰ τὴ Μικρὰ Ἀσία. Ἐκεῖ γνωρίστηκε μὲ κάποιον Ἕλληνα ποὺ δούλευε στὴν ἑλληνικὴ πρεσβεία. Στὴν πραγματικότητα, ἦταν πράκτορας τῶν ἑλληνικῶν μυστικῶν ὑπηρεσιῶν μὲ διπλωματικὴ κάλυψη. Ὁ Σταῦρος θυμᾶται μᾶλλον ρομαντικὰ ἐκείνη τὴν ἐπαφὴ ποὺ ὁδήγησε στὴ στρατολόγησή του τὸ 1977.

«Αὐτὸς ὁ ἄνθρωπος ζεῖ ἀκόμη καὶ θὰ ἤθελα πολὺ νὰ τὸν συναντήσω. Μὲ εἶχε πλησιάσει τότε καὶ μοῦ λέει: “Εἶσαι Ἕλληνας, θέλουμε νὰ μᾶς βοηθήσεις, δὲν βλέπεις τί ἔχει γίνει στὴν Κύπρο; Θέλουμε νὰ μᾶς δώσεις πληροφορίες”. Ἤθελα καὶ ἐγὼ νὰ βοηθήσω τὴν πατρίδα μου καὶ ἄρχισα νὰ δίνω πληροφορίες γιὰ τὶς τουρκικὲς δυνάμεις. Δὲν ἔβλαπτα τὴν Ἀμερική, ἁπλῶς ὑπηρετοῦσα τὴ χώρα μου».

Ὁ Σταῦρος Λάλας δὲν θέλει νὰ ἐπεκταθεῖ σὲ λεπτομέρειες γιὰ τὶς πληροφορίες ποὺ ἔδωσε. Τὰ κατηγορητήρια ἐναντίον τοῦ στὶς ΗΠΑ εἶναι ἀκόμη ἀνοιχτά. Στελέχη τῶν ἑλληνικῶν μυστικῶν ὑπηρεσιῶν ὑποστηρίζουν πὼς ὁ Λάλας ὑπῆρξε ὁ σημαντικότερος Ἕλληνας πράκτορας μετὰ τὸν πόλεμο. Ἔδωσε πληροφορίες γιὰ τὴ διάταξη τοῦ τουρκικοῦ στρατοῦ, τὶς ἀποβατικὲς δυνάμεις, τὸν ἐξοπλισμὸ ἀπὸ τὸ ΝΑΤΟ. Ὅσα δὲν μποροῦσε νὰ δώσει ἕνα ὁλόκληρο δίκτυο πρακτόρων. Τὸ ἑπόμενο πόστο τοῦ Σταύρου Λάλα θὰ εἶναι στὴν ἀμερικανικὴ πρεσβεία στὸ Βελιγράδι.

Εἶναι λίγο πρὶν τὴ δίνη τοῦ πολέμου στὰ Βαλκάνια, ἀλλὰ καὶ τὴν προσωπική του. Ἐκεῖ θὰ ζήσει στὴ δίνη τοῦ ἔρωτα μὲ μία Ἑλληνίδα φοιτήτρια τὴ Μαρία Μαιδανοὺ τὴν ὁποία καὶ θὰ παντρευτεῖ.

Ὁ σταῦρος ὑπηρέτησε στὸ βιετνάμ, στὸ λάος καὶ στὴν καμπότζη τὴν ἐποχὴ τῶν μυστικῶν ἐπιχειρήσεων τῶν ἠπα. τραυματίστηκε στὸ λάος. Ἀπὸ κεῖ στρατολογήθηκε στὴ CIA, στάλθηκε στὸ ἀρχηγεῖο τοῦ ΝΑΤΟ στὴ Σμύρνη. Ἐκεῖ γνωρίστηκε μὲ κάποιον ἕλληνα ποὺ δούλευε στὴν ἑλληνικὴ πρεσβεία. στὴν πραγματικότητα ἦταν πράκτορας τῶν ἑλληνικῶν μυστικῶν ὑπηρεσιῶν μὲ διπλωματικὴ κάλυψη.

Ἑπόμενο πόστο, ἡ Κωνσταντινούπολη. «Ἔκανα ὅ,τι μποροῦσα γιὰ τὴν πατρίδα. Περνοῦσα κρυφὰ τὸν Ἔβρο καὶ ἔδινα πληροφορίες σὲ κάποιον ποὺ τὸν ἔλεγαν Γιῶργο. Ὅσους συναντοῦσα τοὺς ἔλεγαν Γιῶργο. Ἦταν σὲ ἐξέλιξη τότε μεγάλα γεγονότα καὶ χρειαζόταν ἡ πατρίδα αὐτὲς τὶς πληροφορίες».

Ἡ συμβολὴ τοῦ Λάλα ἦταν μεγάλη στὴν ὑπόθεση τῆς ἑλληνοτουρκικῆς κρίσης τὸ Μάρτιο τοῦ 1987. Τὰ στοιχεῖα ποὺ ἔδωσε ἦταν καθοριστικὰ γιὰ τὶς ἑλληνικὲς διπλωματικὲς καὶ στρατιωτικὲς κινήσεις τῆς κυβέρνησης τοῦ Ἀνδρέα Παπανδρέου καὶ στὴν ἐπιτυχῆ ἔκβαση γιὰ τὴν Ἑλλάδα. Τὸ 1989 ὅμως ὁ Λάλας παίρνει μετάθεση γιὰ Ταϊβᾶν. Ἡ περίοδος εἶναι πολὺ κρίσιμη γιὰ τὸ Σκοπιανό, τὰ Βαλκάνια καὶ τὴν Εὐρώπη.

Ὁ πρωθυπουργὸς Κωνσταντῖνος Μητσοτάκης χρειαζόταν πληροφορίες γιὰ τοὺς χειρισμοὺς στὸ Σκοπιανὸ καὶ ὁ «χρυσὸς» πράκτορας πιεζόταν νὰ ζητήσει μετάθεση σὲ πιὸ χρήσιμο γιὰ τὴν Ἑλλάδα πόστο. Καταφέρνει τελικῶς νὰ μετατεθεῖ στὴν Ἀθήνα ὡς ὑπεύθυνος γιὰ τὴ μετάδοση σημάτων ἀπὸ τὸν κλωβὸ ἀσφαλείας ἐπικοινωνιῶν τῆς ἀμερικανικῆς πρεσβείας. Ὅλα τὰ πολὺ σημαντικὰ σήματα περνοῦν ἀπὸ τὰ χέρια του καὶ δίνονται σὲ Ἕλληνες πράκτορες.

«Τὰ σήματα μετὰ τὴ μετάδοσή τους ἔπρεπε νὰ τὰ καταστρέφω. Ἐγὼ τὰ ἔβαζα στὴν τσέπη μου καὶ τὰ ἔδινα σὲ κάποιον. Τὸν συναντοῦσα σὲ ἕνα πάρκο καὶ σὲ μία γκαρσονιέρα. Ἦταν σήματα γιὰ τὰ Βαλκάνια. Πάρα πολὺ σημαντικά, ποὺ βοήθησαν τὴν κυβέρνηση νὰ κάνει διπλωματικοὺς ἑλιγμούς. Νόμιζα πὼς ἤμουν προστατευμένος, ἀλλὰ δὲν ἴσχυε.

Κάποια στιγμή, τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1993, ἔφτασε σῆμα γιὰ νὰ πάω στὴν Ἀμερικὴ γιὰ κάποια σεμινάρια. Ἡ γυναίκα μου ἦταν ἔγκυος καὶ τὸ χρησιμοποίησα γιὰ νὰ μὴν πάω. Κάτι μου ἔλεγε τὸ ἔνστικτό μου. Μοῦ εἶπαν πὼς ἦταν γιὰ τρεῖς μέρες. Μόλις ἔφτασα στὴν Οὐάσιγκτον, ἔμεινα δύο μέρες σὲ ἕνα ξενοδοχεῖο καὶ εἶχα ἀντιληφθεῖ πὼς κάποιοι μὲ παρακολουθοῦσαν.

Τὴν τρίτη ἡμέρα μὲ συνέλαβαν. Μοῦ ἔδειξαν βίντεο καὶ φωτογραφίες τὴν ὥρα ποὺ ἔκλεβα τὰ ἔγγραφα. Πράκτορες τοῦ FBI εἶχαν παγιδεύσει τὴν πρεσβεία μὲ κάμερες καὶ τὰ εἶχαν καταγράψει ὅλα. Ἐπίσης, μὲ παρακολουθοῦσαν ὅταν πῆγα νὰ παραδώσω τὰ ἔγγραφα. Μὲ πέρασαν ἀπὸ ἀνιχνευτὴ ψεύδους.

Δὲν μποροῦσα νὰ ἀρνηθῶ. Πέρασα δεκατρία χρόνια στὴ φυλακὴ καὶ ἄλλα δύο σὲ περιορισμό. Ἔμεινα ξεχασμένος στὴ φυλακή, ἀπέκτησα προβλήματα ὑγείας καὶ ἔπρεπε νὰ μάθω νὰ ἐπιβιώνω. Μόνο τὸ 2002 ὁ Γιῶργος Παπανδρέου, ὡς ὑπουργὸς Ἐξωτερικῶν, μοῦ ἔστειλε μέσω ἑνὸς ἄλλου φυλακισμένου, τοῦ Λέστερ Μπέλιν, ἕνα γράμμα συμπαράστασης. Ἤξερα πὼς μὲ εἶχαν προδώσει καὶ οἱ προδότες δὲν ἔπαθαν τίποτα ἀπὸ τὸ ἑλληνικὸ κράτος. Ἐγώ, ἀντιθέτως, σάπιζα στὴ φυλακή».

Οἱ προδότες καὶ ἡ παγίδα

Τὸ ἐρωτήματα ποὺ συνοδεύουν τὴν προδοσία δὲν μπορεῖ νὰ τὰ ἀπαντήσει ὁ ἴδιος ὁ Σταῦρος Λάλας. Μπορεῖ ὅμως ἡ ἔρευνα. Μέχρι τὸ 1989, τὸν πράκτορα Σταῦρο Λάλα εἶχε στὴν εὐθύνη τοῦ ἀποκλειστικὰ ὁ κάθε διοικητὴς τῆς ΕΥΠ. Ὅταν στὶς ἐκλογὲς τοῦ 1989 δὲν μποροῦσε νὰ σχηματιστεῖ κυβέρνηση, ὁ τότε διοικητὴς τῆς ΕΥΠ Κώστας Τσίμας παρέδωσε τὴν εὐθύνη χειρισμοῦ τοῦ πράκτορα σὲ ἕνα στέλεχος τῆς κατασκοπίας, μὲ τὴ συμβουλὴ νὰ ἐνημερώσει τὸ διοικητὴ ποὺ θὰ ἔμπαινε στὴν ΕΥΠ μετὰ τὶς ἀλλεπάλληλες ἐκλογικὲς μάχες.

Αὐτὸς ὅμως δὲν τὸ ἔκανε. Παρέδωσε τὸ χειρισμὸ Λάλα στὸ διευθυντὴ κατασκοπίας καὶ ὄχι στὸ διοικητή. Ὁ κύκλος ὅσων γνωρίζουν γιὰ τὸν πολύτιμο πράκτορα διευρύνεται. Οἱ πληροφορίες γιὰ τὸ πῶς χειρίστηκαν τὸν Σταῦρο Λάλα εἶναι συγκλονιστικές. Μετὰ τὴν ἐπιπολαιότητα θὰ ἔρθει καὶ ἡ προδοσία.

Ὁ χειριστὴς τοῦ Λάλα τὸν συναντᾶ σὲ μία γκαρσονιέρα στοῦ Ζωγράφου. Ἡ γκαρσονιέρα δὲν εἶναι καὶ τόσο κρυφή, ἀφοῦ ὁ πράκτορας τῆς ΕΥΠ τὴ χρησιμοποιεῖ καὶ ὡς ἐρωτικὴ φωλιὰ ὅπου συναντᾶ μία συνάδελφό του. Εἶναι τέτοια ἡ ἐπιπολαιότητα, ποὺ ὁ ἐρωτύλος τῆς ΕΥΠ παραβαίνει κάθε μέτρο ἀσφάλειας καὶ συναντᾶ τὸν Λάλα στὸ σπίτι του!

«Ναί, δὲν ξέρω γιὰ τὰ ὑπόλοιπα, αὐτὸ ἰσχύει. Ὅπως ἰσχύει πὼς δὲν ὑπῆρχε καὶ κανένα μέτρο ἀντικατασκοπίας γιὰ τὴν προστασία μου. Οἱ πράκτορες τοῦ FBI μὲ ἀκολούθησαν, ὅταν παρέδιδα ἔγγραφα, ἀλλὰ κανένας δὲν τοὺς ἐντόπισε», λέει μὲ ἀπογοήτευση σήμερα ὁ Σταῦρος Λάλας.

Τὸ χειρότερο θὰ ἔρθει ἀργότερα. Ὁ πράκτορας τῆς ΕΥΠ, ὅταν παίρνει ἕνα πολὺ σοβαρὸ σῆμα ἀπὸ τὸν Λάλα, δὲν τὸ πάει στὴν ΕΥΠ, ὥστε αὐτὸ νὰ περάσει ἀπὸ τὴ διεύθυνση χειρισμοῦ πληροφοριῶν. Στὸ τμῆμα αὐτό, οἱ πληροφορίες πρὶν δοθοῦν γιὰ χρήση ἀπὸ τὴν πολιτικὴ ἡγεσία φιλτράρονται, ὥστε νὰ μὴν ἀποκαλυφθεῖ ἡ πηγὴ πληροφόρησης καὶ πράγματα ποὺ δὲν πρέπει νὰ γίνουν γνωστά.

Ὁ πράκτορας ὅμως θέλει νὰ πουλήσει πολιτικὴ ἐκδούλευση καὶ τὸ διοχετεύει –χωρὶς νὰ πεῖ πὼς δὲν ὑπάρχει ἐπεξεργασία– στὴν ὑφυπουργὸ Ἐξωτερικῶν Βιργινία Τσουδεροῦ. Ἡ ὑφυπουργός, λόγω τῆς σοβαρότητας τοῦ σήματος, ἐνημερώνει τὴν πρεσβεία στὴν Οὐάσιγκτον νὰ κάνει διάβημα στοὺς Ἀμερικανούς. Ὁ Ἕλληνας πρέσβης τὸ κάνει, ἀλλὰ ὁ συνομιλητὴς τοῦ καταλαβαίνει πὼς οἱ Ἕλληνες μαθαίνουν πληροφορίες ἀπὸ κάποιον στὴν πρεσβεία στὴν Ἀθήνα. Ἔτσι στέλνουν τοὺς πράκτορες καὶ ἐντοπίζουν ἀπὸ τὶς κάμερες τὸν Λάλα.

Τὸν ἔμαθαν μέχρι καὶ οἱ μεταφραστὲς

Ἕνα ἄλλο σενάριο προδοσίας δίνει ὑψηλὸ στέλεχος τοῦ ὑπουργείου Ἐξωτερικῶν ἐκείνη τὴν ἐποχή. Ἡ ἐπιπολαιότητα μὲ τὴν ὁποία ἀντιμετώπισαν τὸν Λάλα τὸν ἀποκάλυψε στοὺς Ἀμερικανούς, ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὴ δράση τοῦ ἐρωτύλου πράκτορα. Γιὰ κάποιο λόγο ποὺ δὲν ἀποκλείεται νὰ ἦταν μόνο καὶ μόνο γιὰ νὰ ἀποκαλυφθεῖ ὁ Λάλας, ξαφνικά, τὸ 1992, τὰ σήματά του ἄρχισαν νὰ μοιράζονται πέραν τοῦ πρωθυπουργοῦ καὶ τοῦ ὑπουργοῦ Ἐξωτερικῶν.

Πέντε ἔξι ἀκόμη ὑπουργοὶ προστέθηκαν στοὺς ἀποδέκτες τῶν σημάτων. Κάποιοι ἀπ’ αὐτοὺς δὲν ἤξεραν ἀγγλικά. Ἔτσι ζητοῦσαν ἀπὸ μεταφραστὲς νὰ τοὺς μεταφράσουν τὸ περιεχόμενό τους. Ἕως τὸ 1993 ἕνας κύκλος 25 ἀτόμων γνώριζε τὴν ὕπαρξη κάποιου ὑπερπράκτορα στὶς γραμμὲς τῆς CIA. Οἱ Ἀμερικανοὶ τὸ ἔμαθαν καὶ τὸν παγίδευσαν, στέλνοντας ἕνα σῆμα μὲ ἀποστολέα τὸν πρόεδρο Τζὸρτζ Μποὺς καὶ ἀποδέκτη τὸν Ἀμερικανὸ πρέσβη Μάικλ Σωτῆρχο. Γνῶστες τοῦ σήματος, μαζὶ μὲ τὸν Λάλα, ἦταν τρεῖς.

Ἔτσι κατάλαβαν ποιὰ ἦταν ἡ διαρροή.

Ὁ Σταῦρος Λάλας ἀποφεύγει νὰ μιλᾶ γιὰ τὴν προδοσία του: «Ὅποιος ἢ ὅποιοι τὸ ἔκαναν ἔστειλαν ἕναν Ἕλληνα πατριώτη στὴ φυλακή. Ἡ ἑλληνικὴ κυβέρνηση μποροῦσε νὰ βρεῖ ποιοὶ ἦταν. Δὲν τὸ ἔκανε. Ἐντάξει, ἐγὼ ἤμουν ἀπώλεια, ἀλλὰ αὐτοὶ ποῦ τὴν προκάλεσαν τί ἔγιναν; Δὲν ἔπαθαν τίποτα. Ποιὸς λοιπὸν νὰ μᾶς σεβαστεῖ καὶ γιατί ὡς χώρα;».

ΤΑ ΣΧΕΔΙΑ ΤΩΝ ΗΠΑ ΓΙΑ ΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ

Στὴβ Λάλας. Ἕνας ἁπλὸς ἄνθρωπος. Κανένας δὲν ὑποψιάζεται πὼς δουλεύει γιὰ τὴ CIA. Πολὺ περισσότερο πὼς εἶναι διπλὸς πράκτορας.

Ὁ Λάλας δὲν ἀπαντᾶ στὸ ἐρώτημα ποιὸ ἦταν τὸ περιεχόμενο τοῦ σήματος ποὺ προκάλεσε ὑποψίες στοὺς Ἀμερικανοὺς καὶ τὴν παγίδευσή του. Κάποιος ἀπὸ τοὺς διπλωμάτες ποὺ ἀσχολήθηκαν μὲ τὴ διαμαρτυρία πρὸς τοὺς Ἀμερικανοὺς μετὰ τὸ σῆμα Λάλα ὑποστηρίζουν πὼς ἦταν ἕνα πολὺ σοβαρὸ σῆμα ποὺ ἀποκάλυπτε πὼς οἱ Ἀμερικανοὶ σχεδίαζαν μία προβοκάτσια ποὺ θὰ ὁδηγοῦσε σὲ ἐμπλοκή μας μὲ τὰ Σκόπια.

Ἀπώτερος σκοπός, ἡ πλήρης ἀποσταθεροποίηση στὴν περιοχὴ καὶ ἡ ἐπαναδιαμόρφωσή της μὲ βάση τοὺς μακροπρόθεσμους ἀμερικανικοὺς γεωστρατηγικοὺς σχεδιασμούς. Τὸ σῆμα ἔλεγε πὼς ἔπρεπε νὰ δημιουργηθεῖ ἔνταση στὶς σχέσεις τῶν δύο χωρῶν μετὰ ἀπὸ αἱματηρὴ ἐνέργεια. Ἀντίστοιχη ἐνέργεια εἶχε γίνει στὰ ἑλληνοαλβανικὰ σύνορα μὲ ἐπίθεση μελῶν τῆς ὀργάνωσης ΜΑΒΗ σὲ ἀλβανικὸ φυλάκιο καὶ τὴν ἐκτέλεση στρατιωτῶν. Δὲν ἀποδείχτηκε κάποια ἐμπλοκὴ τῶν Ἀμερικανῶν, ἀλλὰ δὲν ἀναζητήθηκε στὰ σοβαρὰ καὶ ποτέ.

Παρότι ἡ τακτικὴ αὐτὴ τῆς CIA εἶναι ἀρκετὰ συνηθισμένη καὶ πολλὲς φορὲς ἐκτὸς πολιτικοῦ ἐλέγχου ἀπὸ τὴν ἐπίσημη κυβέρνηση, τὸ θέμα εἶναι ὄχι ἂν αὐτὸ ἦταν τὸ περιεχόμενο τοῦ τηλεγραφήματος (γιατί ἐπιμένουν πὼς ἦταν), ἀλλὰ ἂν ἦταν ἀληθινό. Δηλαδή, ἂν δινόταν στ’ ἀλήθεια μία ἐντολὴ προβοκάτσιας ἢ ἂν τὸ ἔκαναν ὥστε νὰ ἀναγκάσουν τὸν Λάλα, λόγω τῆς σοβαρότητας τοῦ θέματος, νὰ κινηθεῖ γιὰ νὰ συναντήσει τοὺς ἀνθρώπους τῆς ΕΥΠ. Εἶναι κάτι ποὺ ἴσως νὰ μάθουμε σὲ 30 χρόνια, ὅταν θὰ ἐλευθερωθοῦν τὰ ἀμερικανικὰ ἀρχεῖα.

Ἡ ἑλληνικὴ πλευρὰ «ἔριξε» τὸ θέμα γιὰ νὰ μὴν ἐξοργίσει τὴν ἀμερικανικὴ πλευρά. Ὁ Σταῦρος Λάλας ἔμεινε μόνος καὶ ἀπροστάτευτος στὶς φυλακές. Μοναδικὸς συμπαραστάτης του, ὁ φίλος του Μιχάλης Κυπριανοῦ. Τὰ τελευταία χρόνια, ὅπως λέει, πρὶν τὴν ἀποφυλάκισή του, «ὁ Γιῶργος Παπανδρέου, ὁ Μητσοτάκης, ἡ Μπακογιάννη, ὁ Σαμαράς, ὁ Μολυβιάτης, ὁ Παπαληγούρας ἐνδιαφέρθηκαν. Μοναδικὴ ἴσως ἐξαίρεση ὁ Σημίτης» .

Μαζὶ μὲ τὰ χρόνια της φυλακῆς, ὁ Σταῦρος ἀφιέρωσε 30 χρόνια σὲ αὐτὸ ποὺ πίστευε. Οἱ δυσκολίες τῆς κατασκοπευτικῆς δράσης ἴσως δὲν εἶναι τίποτα μπροστὰ σὲ αὐτὲς ποὺ τὸν περίμεναν μὲ τὴν ἐπιστροφή του.

«Ὅταν μπῆκα στὸ ἀεροπλάνο γιὰ τὴν Ἑλλάδα, ἦταν σὰν νὰ ξαναγεννιόμουνα. Εἶχα σηκωθεῖ ὄρθιος πρὶν τὴν προσγείωση καὶ προσπαθοῦσαν οἱ ἀεροσυνοδοὶ νὰ μὲ πείσουν νὰ κάτσω κάτω. Ὅταν πάτησα τὸ πόδι μου, ἦταν σὰν νὰ ἀγκαλίαζα τὴ μάνα μου. Τοὺς ἀγκαλίασα ὅλους, εἶχα ξεχάσει πῶς εἶναι. Ἔπρεπε νὰ μιλήσω στὸ γιὸ ποὺ δὲν εἶχα γνωρίσει.

Ἔλεγε ἡ μαμά του πὼς ὅταν τοὺς ἔβαλε ἡ δασκάλα νὰ ζωγραφίσουν τὸ ἐπάγγελμα τοῦ μπαμπὰ τὰ παιδιά, ὁ Παναγιώτης μὲ ζωγράφισε πίσω ἀπ’ τὰ κάγκελα. Δὲν καταλάβαινε. Ἔπρεπε νὰ ξαναμάθω νὰ ζῶ μὲ μία γυναίκα ποὺ πέρασε τὰ πάνδεινα. Προσπάθησαν νὰ τὴ φέρουν στὴν Ἀμερικὴ ὡς συνεργάτρια. Στὴν πρεσβεία τὴν πέρασαν ἀπὸ τὸν ἀνιχνευτὴ ψεύδους. Τὴν τελευταία στιγμὴ πῆγε στὸ ἀεροδρόμιο καί, ἀντὶ νὰ πετάξει γιὰ Ἀμερική, ἦρθε στὴν Καβάλα. Ἀνέθρεψε δουλεύοντας δύο βάρδιες τὰ παιδιά.

Τὸ μεγάλο ἔχει προβλήματα. Προσπαθοῦμε νὰ χτίσουμε ἕνα σπίτι, μᾶς βοηθᾶ καὶ ὁ δήμαρχος ὁ Σάββας Μιχαηλίδης καὶ ὁ νομάρχης ὁ Θεόφιλος Καλατζής. Δὲν λέω, μὲ συγκινοῦν πολλοὶ ἄνθρωποι ἁπλοί. Καὶ ἄνθρωποι ὅπως ὁ Ἐμφιετζόγλου ποὺ μοιάζει πολὺ μὲ τὸν παππού μου. Οἱ γιατροὶ στὴ Θεσσαλονίκη ποὺ ἀνάλαβαν νὰ μὲ ξανακάνουν ἄνθρωπο. Τοὺς εὐχαριστῶ. Λέω πὼς ὅ,τι ἔκανα δὲν πῆγε χαμένο. Μοῦ ἀρέσει στὴν πατρίδα. Εἴμαστε λίγο κακομαθημένοι, ἀλλὰ εἶναι ἡ πατρίδα καὶ ἀνησυχῶ γι’ αὐτή. Καὶ γιὰ τὴν Κύπρο καὶ γιὰ τὴ Θράκη. Ἀκούω αὐτὰ ποὺ λένε γιὰ τὴ Θράκη.

Μακάρι νὰ ζοῦσαν παντοῦ ἔτσι οἱ μειονότητες. Καὶ στὴν Κύπρο πρέπει νὰ δώσουν λύση. Δὲν λέω γιὰ τοὺς Τούρκους ποὺ γεννήθηκαν στὸ νησί, αὐτοὶ εἶναι Κύπριοι. Λέω γιὰ τὰ στρατεύματα κατοχῆς, πρέπει νὰ φύγουν. Αὐτὸ εἶναι πολιτισμός».

Ὁ Σταῦρος Λάλας ἀνησυχεῖ γιὰ ὅλα. Γιὰ τὴ χώρα, γιὰ τὴν οἰκογένειά του, ἀκόμη καὶ γιὰ νὰ μὴν ξεχάσει νὰ εὐχαριστήσει κάποιον ποὺ τὸν βοήθησε. Μὲ ἕναν τρόπο ποὺ μοιάζουν νὰ μπερδεύονται ἡ ὑπευθυνότητά του μὲ τὴ φύση του. Αὐτὴ ἡ φύση τοῦ ἀνθρώπου ποὺ ἔμαθε νὰ κρύβει μία πλευρά του στὸ σκοτάδι καὶ νὰ ἀνησυχεῖ. Ἴσως αὐτοὶ ποὺ τὸν πρόδωσαν (πλούσιοι πιά, λένε οἱ πληροφορίες) νὰ τὸν θεωροῦν παράπλευρη ἀπώλεια στὸ σκοτεινὸ κόσμο τῶν μυστικῶν ὑπηρεσιῶν.

Μπορεῖ νὰ τὸν ἀποκαλοῦν θύμα ποὺ πίστεψε πὼς μπορεῖ ἡ σύγχρονη Ἑλλάδα νὰ εἶναι ἀπέναντί του ὅπως ἴδιος ἤθελε καὶ φανταζόταν. Ἡ ἀλήθεια εἶναι πὼς ἡ ἱστορία ἔχει τὰ θύματά της. Δὲν μπορεῖ ὅμως κάποιος ποὺ γράφει ἱστορία νὰ εἶναι θύμα.

Ποιὸς «κάρφωσε» τὸν Στίβεν Λάλας

H «βίλα τῆς Κρήτης», τὰ ἀπόρρητα ἔγγραφα καὶ ὁ μυστηριώδης «χειριστὴς» τῆς ΕΥΠ

ΒΑΣΙΛΗΣ Γ. ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΣ |

Ἔφυγε ἀπὸ τὴ ζωὴ ἀπὸ ἀνίατη ἀσθένεια, πρὶν ἀπὸ τέσσερα χρόνια, ἀλλὰ εἶναι ὁ ἄνθρωπος ποὺ συνέδεσε ἕνα σημαντικὸ κεφάλαιο τῆς ζωῆς του μὲ τὴν ὑπόθεση τοῦ διαβόητου ἑλληνοαμερικανοῦ κατασκόπου Στίβεν Λάλας. Ὁ ταξίαρχος τῆς ΕΥΠ Ἀναξαγόρας Σπιτᾶς, ὁ ὁποῖος ὑπηρετοῦσε στὴ Διεύθυνση Κατασκοπείας, ἦταν ὁ κύριος «χειριστὴς» τοῦ Στίβεν Λάλας ἐκ μέρους τῆς ἑλληνικῆς κυβέρνησης καὶ ὁ ἄνθρωπος ποὺ ἔχει χρεωθεῖ παρασκηνιακὰ τὴν ἀναφερόμενη «προδοσία» καὶ τὴ σύλληψη - ἀπὸ τὶς ἀμερικανικὲς ἀρχὲς τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1993 - τοῦ ἑλληνοαμερικανοῦ ὑπαλλήλου τῆς πρεσβείας τῶν ΗΠΑ στὴν Ἀθήνα. Ὁ Λάλας φυλακίστηκε γιὰ 12 χρόνια, μὲ τὴν κατηγορία ὅτι ὑπέκλεπτε ἀπόρρητα ἔγγραφά της ἀμερικανικῆς πρεσβείας καὶ τὰ παρέδιδε στὴν ἑλληνικὴ κυβέρνηση.

«Τὸ Βῆμα» ἀποκαλύπτει 12 χρόνια μετὰ τὴ σύλληψη τοῦ Λάλας καὶ λίγες ἑβδομάδες μετὰ τὴν ἀποφυλάκισή του ἄγνωστες πτυχὲς τῆς ὑπόθεσης ποὺ προκάλεσε σειρὰ προβλημάτων - γιὰ μεγάλο χρονικὸ διάστημα - στὶς σχέσεις τῆς Ἑλλάδας μὲ τὶς ΗΠΑ. Παράλληλα ἀποκαλύπτει τὴν ταυτότητα καὶ τὴ δράση τοῦ ἀνθρώπου-«κλειδιοῦ» στὴν ὑπόθεση, δίνοντας ἀπάντηση στὸ ἐρώτημα ἂν ὑπῆρξε «προδοσία» τοῦ Λάλας ἀπὸ τὸν συγκεκριμένο ἄνθρωπο ἢ εὐθύνεται ἕνα σύνολο λαθῶν ποὺ ὁδήγησαν τὸν ἑλληνοαμερικανὸ κατάσκοπο στὰ χέρια τῶν Ἀμερικανῶν.

Ὁ Στίβεν Λάλας γεννήθηκε τὸ 1953 στὸ Ντόβερ τοῦ Νιοῦ Χάμσιρ, ἦταν ἑλληνικῆς καταγωγῆς, ἀπὸ τὴν Πόλη, καὶ πολέμησε στὸ Βιετνάμ. Ἔχει παντρευτεῖ τὴν κυρία Μαρία Μαϊνδανοὺ-Λάλα καὶ ἀπέκτησε μαζί της δύο παιδιά. H γυναίκα τοῦ ζεῖ στὴ Χρυσούπολη Καβάλας. Ἕνα μέρος τῆς θητείας τοῦ ὁ Λάλας ὑπηρέτησε στὸ στρατηγεῖο τοῦ ΝΑΤΟ στὴ Σμύρνη, ὅπου προσεγγίστηκε γιὰ πρώτη φορὰ ἀπὸ ἕλληνες «πατριῶτες», ὅπως τοὺς χαρακτήρισε ὁ ἴδιος σὲ συνέντευξή του στὴν ἐκπομπὴ «Φάκελοι» τοῦ Ἀλέξη Παπαχελᾶ τὴν προηγούμενη Τρίτη. Σύμφωνα μὲ πληροφορίες, οἱ «πατριῶτες» στοὺς ὁποίους ἀναφέρεται ὁ Λάλας ἦταν στελέχη τοῦ ἑλληνικοῦ προξενείου στὴ Σμύρνη.

* Τὰ ἀπόρρητα ἔγγραφα

Ὁ Λάλας ὑπηρετοῦσε στὸ Τμῆμα Ἐπικοινωνιῶν καὶ παρέδωσε συνολικὰ 50 ἀπόρρητα ἔγγραφα ἀλλὰ καὶ ὀνόματα ἀμερικανῶν πρακτόρων. Τὴν περίοδο 1984-1985 ὑπηρέτησε στὸ Βελιγράδι καὶ τὸ 1985 μετατέθηκε στὴν Κωνσταντινούπολη, ὅπου διέμενε ὡς καὶ τὸ 1989. Θεωροῦνταν ὁ μεγαλύτερος ἕλληνας «κατάσκοπος», τὸ κύριο κλειδὶ τῆς ἑλληνικῆς μυστικῆς διπλωματίας. Ἔδινε συνεχῶς ἀπόρρητα στοιχεῖα στὶς ἑλληνικὲς ἀρχές.

Ἐκείνη τὴν περίοδο «σύνδεσμος» τοῦ Λάλας μὲ τὴν ΕΥΠ ἦταν ἕνας ἀντισυνταγματάρχης, ὁ ὁποῖος συναντοῦσε τὸν ἑλληνοαμερικανὸ κατάσκοπο στὴν περιοχὴ τῆς Καβάλας, ὅπου ὑπῆρχε κλιμάκιο τῆς ΕΥΠ.

Ὁ Λάλας ταξίδευε συχνὰ ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολη στὴ Χρυσούπολη Καβάλας γιὰ νὰ δεῖ τὴν οἰκογένειά του, μεταφέροντας παράλληλα στὸν ἀξιωματικό της ΕΥΠ ἀπόρρητα στοιχεῖα. Ὁ «χειριστὴς» τοῦ Λάλας ἐκείνη τὴν περίοδο μετατέθηκε ἀργότερα στὸ Πολεμικὸ Μουσεῖο, ἀπ' ὅπου καὶ ἀποστρατεύθηκε.

Τὸ 1989 ὁ Λάλας μετατέθηκε γιὰ λίγο στὴν Ταϊβᾶν καὶ τὸν Δεκέμβριο τοῦ 1990 τοποθετήθηκε στὴ Μονάδα Ἐπικοινωνίας Προγραμμάτων (ΜΕΠ) τῆς πρεσβείας τῶν ΗΠΑ στὴν Ἀθήνα. Ὁ Λάλας ἄρχισε νὰ παραδίδει πάλι στὶς ἑλληνικὲς ἀρχὲς ἀπόρρητα σήματα μεταξὺ πρεσβείας ΗΠΑ καὶ ἀμερικανικῶν ὑπηρεσιῶν - κυρίως τοῦ ὑπουργείου Ἐξωτερικῶν - στὴν Οὐάσιγκτον.

«Σύνδεσμος» τῆς ΕΥΠ μὲ τὸν Στὶβ Λάλας ὁρίστηκε τότε ὁ Ἀναξαγόρας Σπιτᾶς. Ὁ ταγματάρχης ποὺ καταγόταν ἀπὸ τὸ Ρέθυμνο διατηροῦσε - σύμφωνα μὲ πρώην συναδέλφους τοῦ - στενὲς σχέσεις μὲ τὸ περιβάλλον του τότε πρωθυπουργοῦ κ. Κωνσταντίνου Μητσοτάκη. Θεωροῦνταν ἔμπειρος ἀξιωματικὸς καὶ διορίστηκε προϊστάμενος τῆς A' Διεύθυνσης Κατασκοπείας καὶ Συλλογῆς Πληροφοριῶν τῆς ΕΥΠ. Κύρια ἀποστολὴ τοῦ ὁ χειρισμὸς τοῦ «ὑπερπολύτιμου» Στίβεν Λάλας. Ὁ Ἀναξαγόρας Σπιτᾶς ἦταν ὁ μυστηριώδης «ταγματάρχης» τὸν ὁποῖο ἀξιωματικοί του FBI μνημόνευαν ὡς «σύνδεσμο» μὲ τὸν Λάλας, χωρὶς ὅμως ποτὲ νὰ ἀποκαλύπτουν τὸ ὄνομά του.

Ὁ Λάλας συναντοῦσε τὸν Ἀναξαγόρα Σπιτὰ σὲ ἕνα διαμέρισμα, σὲ κεντρικὴ λεωφόρο στοῦ Ζωγράφου, τὸ ὁποῖο εἶχε ἐνοικιαστεῖ ἀπὸ τὴν ΕΥΠ. Ὁ Λάλας ἔπαιρνε ὅλα τὰ μέτρα προφύλαξης ὅταν ἔφευγε ἀπὸ τὴν πρεσβεία καὶ ἄλλαζε συνέχεια δρομολόγια. Μερικὲς φορὲς τὸν Λάλας συναντοῦσαν καὶ δύο ἄλλοι ἀξιωματικοί της ΕΥΠ, ὑφιστάμενοι τοῦ Σπιτᾶ στὴν A' Διεύθυνση τῆς ΕΥΠ. Ὁ ἕνας μάλιστα ἀπὸ αὐτοὺς ἐξακολουθεῖ νὰ ὑπηρετεῖ στὶς Μυστικὲς Ὑπηρεσίες.

* H μοιραία στιγμὴ

Ὅπως προέκυψε ἀπὸ τὴν ἔρευνα τῶν Ἀμερικανῶν, τὴ διετία 1991-1993 ὁ Λάλας ἔδωσε συνολικὰ 240 ἀπόρρητα ἔγγραφα στὴν ἑλληνικὴ πλευρά. H μοιραία στιγμὴ γιὰ τὴ δράση τοῦ ἦλθε στὶς 26 Φεβρουαρίου 1993. H τότε ὑφυπουργὸς Ἐξωτερικῶν κυρία Βιργινία Τσουδεροὺ ἐνημέρωσε τὸν τότε πρέσβη μας στὶς ΗΠΑ κ. Χρῆστο Ζαχαράκη γιὰ μία ἄγνωστη πτυχὴ τοῦ θέματος τῶν Σκοπίων, τὴν ὁποία γνώριζαν μόνο οἱ Ἀμερικανοί. Εἶχαν συντάξει μάλιστα σχετικὸ ὑπεραπόρρητο ἔγγραφο ποὺ εἶχε σταλεῖ ἀπὸ τὴν πρεσβεία τῶν ΗΠΑ στὴν Ἀθήνα στὴν Οὐάσιγκτον.

Τότε ὁ ἀμερικανὸς ἀξιωματοῦχος Ντέιβιντ Ράνσομ ἄρχισε νὰ ἀντιλαμβάνεται ὅτι κάτι συμβαίνει στὴν πρεσβεία τῶν ΗΠΑ στὴν Ἀθήνα καὶ ἀνέθεσε στὸν Τζὸν Κουατρόκι, ἀξιωματικό του FBI, νὰ διερευνήσει τὴν ὑπόθεση. Ὁ Κουατρόκι ἦλθε στὴν Ἑλλάδα στὶς 23 Μαρτίου 1993 καὶ ἑστίασε ἀμέσως τὸ ἐνδιαφέρον του σὲ ἑπτὰ ὑπαλλήλους τῆς πρεσβείας οἱ ὁποῖοι εἶχαν τὴ δυνατότητα εἰσόδου στὴ Μονάδα Ἐπικοινωνίας Προγραμμάτων (ΜΕΠ) καὶ πρόσβαση στὰ ἀπόρρητα ἔγγραφα. Σὲ αὐτὸν τὸν χῶρο τοποθετήθηκαν ἀπὸ τὸ FBI οἱ κάμερες ποὺ «ἐπίασαν» τελικὰ τὶς κινήσεις τοῦ Λάλας καὶ τεκμηρίωσαν τὴν κλοπὴ στοιχείων. Οἱ Ἀμερικανοὶ ἐντόπισαν στὴ συνέχεια καὶ τὶς συναντήσεις του μὲ τὸν «ταγματάρχη» τῆς ΕΥΠ.

H ἀντίστροφη μέτρηση εἶχε ἀρχίσει. Στὶς 28 Ἀπριλίου 1993 ὁ Λάλας κλήθηκε ἀπὸ τὴν ὑπηρεσία του νὰ ταξιδέψει στὴ Βιρτζίνια γιὰ νὰ ἐνημερωθεῖ τάχα γιὰ ἕνα σημαντικὸ θέμα ποὺ σχετίζεται μὲ τρομοκρατικὲς ὀργανώσεις. Μόλις κατέβηκε ἀπὸ τὸ ἀεροπλάνο συνελήφθη.

* Ὁ πόλεμος στὸ παρασκήνιο

Ταυτόχρονα στὶς ἑλληνικὲς ὑπηρεσίες καὶ στὴν κυβέρνηση ξεκινοῦσε ἕνας παρασκηνιακὸς πόλεμος γιὰ τὴν «ἀποκάλυψη» τοῦ ρόλου τοῦ Λάλας καὶ κυρίως γιὰ τὸ ἂν καὶ πῶς «καρφώθηκε» ἡ δράση του στὴν ἀμερικανικὴ πλευρά.

Πολλοὶ ἄρχισαν νὰ διατυπώνουν κατηγορίες κατὰ τοῦ «χειριστῆ» τοῦ Ἀναξαγόρα Σπιτὰ μὲ ὑπονοούμενα γιὰ «προδοσία».

Στελέχη τῆς ΕΥΠ ποὺ εἶχαν ἐνημέρωση γιὰ τὴν ὑπόθεση Λάλας ἀναφέρουν σήμερα ὅτι «δὲν ὑπάρχει θέμα συνειδητῆς πράξης ἀποκάλυψης τοῦ ρόλου τοῦ Λάλας ἀλλὰ ἕνας συνδυασμὸς μοιραίων λαθῶν».

Πρῶτο λάθος θεωρήθηκε ἡ πρόταση ποὺ ἔγινε ἀπὸ ἑλληνικῆς πλευρᾶς στὸν Λάλας τὸ 1989 νὰ φύγει ἀπὸ τὸ ἀμερικανικὸ προξενεῖο τῆς Κωνσταντινούπολης καὶ νὰ ἔλθει στὴν πρεσβεία τῶν ΗΠΑ στὴν Ἀθήνα.

H μετάθεσή του δὲν ἦταν συμπτωματική, ὅπως πιστεύουν πολλοί, ἀλλὰ πραγματοποιήθηκε μὲ πρωτοβουλία τῶν ἑλλήνων χειριστῶν του, ποὺ ἔπεισαν τὸν Λάλας νὰ ὑποβάλει σχετικὴ πρόταση.

Ἐπίσης δὲν λαμβάνονταν εἰδικὰ μέτρα «προστασίας» στὶς συναντήσεις τοῦ Λάλας μὲ ἀξιωματικούς της ΕΥΠ. Ἐπιπλέον δὲν τὸν ρωτοῦσαν μόνο γιὰ ἐθνικὰ θέματα ἀλλὰ τοῦ ζητοῦσαν νὰ φέρνει ἔγγραφα ποὺ ἀφοροῦσαν τὴ γνώμη ἐπιτελῶν τοῦ Στέιτ Ντιπάρτμεντ γιὰ διάφορους ἕλληνες πολιτικούς, ἐξαιτίας καὶ τῶν ἔντονων πολιτικῶν ἀντιπαραθέσεων ἐκείνης τῆς περιόδου.

* Πληροφορίες σὰν φέιγ βολάν

Τὸ σημαντικότερο πρόβλημα ἦταν ὅτι οἱ πληροφορίες τοῦ Λάλας ἄρχισαν τότε νὰ μὴν περνοῦν ἀπὸ τὸ «φίλτρο» τῶν ὑπηρεσιῶν τῆς ΕΥΠ, νὰ μὴν ὑπάρχει διαβάθμιση τῶν ἐγγράφων καὶ νὰ μὴν παραδίνονται στὴν πολιτικὴ ἡγεσία μέσα ἀπὸ συγκροτημένες διαδικασίες. Στελέχη τῆς ΕΥΠ ὑποστηρίζουν σήμερα ὅτι «οἱ πληροφορίες τοῦ Λάλας διοχετεύονταν ἄκριτα σὲ στελέχη τῆς κυβέρνησης, μὲ τὰ ὁποία τὰ ἁρμόδια στελέχη τῆς ΕΥΠ διατηροῦσαν προσωπικὲς σχέσεις. Οἱ πληροφορίες τοῦ Λάλας ἄρχισαν νὰ μοιράζονται σὰν φέιγ βολάν, χωρὶς καμία ἐπεξεργασία. Καὶ τότε ἔγινε τὸ λάθος μὲ τὴν ἀναφορὰ τῆς κυρίας Τσουδεροῦ ποὺ προδιδε τὴν ἐκ τῶν ἔσω ἐνημέρωση».

H θεωρία γιὰ συνδυασμὸ λαθῶν στὴν ὑπόθεση Λάλας ἐνισχύεται ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι ὁ δικηγόρος τοῦ Λάλας Τζὸν Σουεράινγκ δὲν μίλησε ποτὲ γιὰ προδοσία ἀλλὰ γιὰ «ἀκούσια ἐνέργεια», ποὺ ὁδήγησε στὴ σύλληψή του.

Ὁ Ἀναξαγόρας Σπιτᾶς ἀποστρατεύθηκε τὸ 1993 ἀπὸ τὴν ΕΥΠ, μετὰ τὶς ἐκλογὲς τοῦ Ὀκτωβρίου, καὶ ἀπεβίωσε - πρὸ τετραετίας - σὲ ἡλικία 55 ἐτῶν, ὕστερα ἀπὸ πολύχρονη μάχη μὲ ἀνίατη ἀσθένεια.

πηγή:orthodoxia-ellhnismos