Ι.Ν. Αγίων Αντωνίου και Χαραλάμπους εις Κρύα Ιτεών Πατρών: ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΕΠΙ ΤΗ ΕΟΡΤΗ ΤΩΝ ΤΡΙΩΝ ΙΕΡΑΡΧΩΝ

Τρίτη 31 Ιανουαρίου 2012

ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΕΠΙ ΤΗ ΕΟΡΤΗ ΤΩΝ ΤΡΙΩΝ ΙΕΡΑΡΧΩΝ

00:10 | |

PDF

"Πάσα επιστήμη χωριζομένη δικαιοσύνης και της άλλης αρετής, πανουργία ου σοφία φαίνεται".

(Πλάτων)

Ιερώτατοι άγιοι αδελφοί,

Εντιμότατε κύριε Γενικέ Πρόξενε,

Εντιμολογιώτατοι Άρχοντες,

Ελλογιμώτατοι εκπαιδευτικοί,

Τέκνα εν Κυρίω αγαπητά,

Η σημερινή εορτή των Τριών Ιεραρχών δίδει εις ημάς την ευκαιρίαν και την χαράν να συγκεντρωθώμεν, δια να τιμήσωμεν την ιεράν αυτών μνήμην και την ανεκτίμητον συμβολήν των εις την παιδείαν και τον πολιτισμόν μας, ταυτοχρόνως δε να συλλάβωμεν τα πολλαπλά μηνύματα τα οποία ούτοι αποστέλλουν εις τον άνθρωπον εκάστης εποχής, ιδίως εις την εκπαιδευτικήν κοινότητα, προς τους διδάσκοντας και τους διδασκομένους.

Η εορτή αύτη είναι εορτή των γραμμάτων και της παιδείας. Εορτή πασών των βαθμίδων εκπαιδεύσεως. Συγχρόνως όμως είναι και μία ιδιαιτέρα ημέρα δια την Πόλιν μας, διότι οι δύο εκ των Τριών Ιεραρχών, ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος και ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, τμήμα των ιερών λειψάνων των οποίων θησαυρίζεται εις τον Πάνσεπτον Πατριαρχικόν Ναόν, υπήρξαν Αρχιεπίσκοποί της και εποίμαναν τον λαόν αυτής.

Οι Τρεις Ιεράρχαι είναι οι αιώνιοι και αθάνατοι οικουμενικοί διδάσκαλοι της Εκκλησίας του Χριστού. Εδίδαξαν με τον άγιον βίον των, με το ανυπέρβλητον παράδειγμά των, με τα σοφά των συγγράμματα.

Το μέγα μήνυμα, το οποίον αποστέλλουν οι Τρεις Ιεράρχαι σήμερον είναι η επιστροφή εις μίαν παιδείαν και εκπαίδευσιν χριστοκεντρικήν. Δυστυχώς, εις τας ημέρας μας βλέπομεν την ανθρωπότητα να προοδεύη όσον ποτέ εις τας γνώσεις και εις την επιστήμην, να αντιμετωπίζη όμως όχι μόνον τα αυτά προβλήματα προς εκείνα τα οποία αντιμετώπιζεν εις το παρελθόν, ίσως και εις μείζονα βαθμόν, αλλά να έχη προκαλέσει και νέα σοβαρώτερα.

Μάλιστα, η επιστήμη έχει σήμερον απελευθερώσει δυνάμεις της φύσεως αι οποίαι ημπορούν να φέρουν την ολοκληρωτικήν καταστροφήν της γης. Τούτο, δυστυχώς, συμβαίνει διότι η παιδεία μας δεν είναι χριστοκεντρική, όπως ήτο η παιδεία των Τριών Ιεραρχών, αλλά ανθρωποκεντρική. Όταν όμως φεύγη ο Χριστός και εις την θέσιν Του εισέρχεται ο άνθρωπος, ο πεπτωκώς άνθρωπος, ο άνθρωπος ζη την κόλασιν του εαυτού του.

Όπως γράφει ο μέγας Ρώσσος λογοτέχνης Φιοντόρ Ντοστογιέβσκι εις το βαθυστόχαστον διήγημά του «Το όνειρον ενός αστείου ανθρώπου», «όταν οι άνθρωποι έγιναν κακοί, ήρχισαν να ομιλούν δια την αδελφοσύνην και τον ουμανισμόν, και κατέλαβον τας ιδέας αυτάς. Όταν ήρχισαν να πράττουν εγκλήματα, τότε εφεύρον την δικαιοσύνην».

Στόχος της παιδείας δεν θα πρέπει λοιπόν να είναι η δημιουργία θεωρητικού υποβάθρου επί του οποίου θα στηριχθούν αι κοινωνικαί συμβάσεις και θα δομηθούν μηχανισμοί αμβλύνσεως του ενδιαθέτου εις τον άνθρωπον αυτοελέγχου και της όποιας συνειδήσεως και αυτοσυνειδησίας του. Κύριος σκοπός της παιδείας θα πρέπει να είναι η απόκτησις γνώσεως η οποία θα αποσκοπή εις την κοινωνικήν ευποιΐαν, εις την ανάπτυξιν σταθερών αρχών κοινωνικής συμβιώσεως και προόδου, εις την καλλιέργειαν του αγαθού, εις την συναντίληψιν του συνανθρώπου, ιδία του ασθενούς και του πάσχοντος.

Η αληθής παιδεία θα πρέπει να μετατρέπη την διδασκομένην θεωρίαν εις πράξιν, πράξιν αγαθήν, ως ήτο η περίπτωσις των Τριών Ιεραρχών, οι οποίοι εχρησιμοποίησαν την επιστήμην και την γνώσιν δια την καλλιέργειαν της αρετής. Η αληθής παιδεία θα πρέπει να καλλιεργή την διάκρισιν, να συντελή εις την ομοίωσιν του ανθρώπου προς τον Θεόν, εις την συνάντησιν με τον Χριστόν.

Δυστυχώς η παιδεία μας σήμερον δεν ασχολείται με την καλλιέργειαν της ψυχής του παιδίου, η οποία ήτο το πρώτον μέλημα των Τριών Ιεραρχών, αλλά έχει στραφή, κυρίως, εις την στείραν εγκεφαλικήν γνώσιν. Όπως ευστόχως έχει λεχθή, ουδέποτε υπήρχον εις τον κόσμον τόσοι εγγράμματοι άνθρωποι με τόσας πολλάς γνώσεις εις παν πεδίον του επιστητού και συγχρόνως τοιαύτη πνευματική πενία.

Οι νέοι σήμερον κατέχουν πλείστα πτυχία και διπλώματα, αλλά μετά δυσκολίας δυνάμεθα να εύρωμεν γνησίους πνευματικούς ανθρώπους.

Η παιδεία μας εσφαλμένως επιζητεί πρωτίστως να θεραπεύση τας ανάγκας του κράτους, της οικονομίας, των επιχειρήσεων, και όχι τας ανάγκας της ανησύχου νεανικής ψυχής. Η πραγματική όμως παιδεία προσφέρει κατ' ουσίαν πνευματικήν και όχι μόνον τεχνικήν μόρφωσιν.

Κάθε κοινωνία η οποία θέλει να προκόψη αληθώς, έχει πρωτίστως ανάγκην αρετής και κατόπιν επιστημονικών γνώσεων.

Οι Τρεις Ιεράρχαι δεν είχον μόνον κοσμικήν σοφίαν, αλλά κυρίως χάριν Θεού. Ούτως ανεδείχθησαν σοφοί διδάσκαλοι και πνευματικοί οδηγοί αναριθμήτων ανθρώπων, από της εποχής των μέχρι σήμερον.

Διο και ο λόγος των Τριών Ιεραρχών ομοιάζει προς την αθόρυβον ποτιστικήν βροχήν, η οποία αναζωογονεί, γονιμοποιεί, μεταβάλλει την διψασμένην και ξηράν γην εις φιλόστοργον – καρποφόρον μητέρα. Έχει την χάριν να μαλακώνη και τας πλέον σκληράς καρδίας. Πολλούς οδηγεί εις αληθινήν μετάνοιαν και εις την αρετήν. «Η παιδεία», λέγει ο Ιερός Χρυσόστομος, «είναι μέγιστον αγαθόν δια τον άνθρωπον, είναι μετάληψις αγιότητος».

Ο ίδιος άγιος απηύθυνε προ 1600 περίπου ετών τας εξής παραινέσεις προς τους γονείς εν σχέσει προς την παιδείαν των τέκνων των: «Άσκησον την ψυχήν του παιδίου πρώτον, και κατόπιν θα ακολουθήσουν και τα υπόλοιπα. Όταν η ψυχή του παιδίου δεν είναι ενάρετος, ουδόλως ωφελούν αυτό τα χρήματα. Και όταν είναι, ουδόλως βλάπτει αυτό η πτωχεία. Θέλεις να αφήσης αυτό πλούσιον; Δίδασκε εις αυτό να είναι καλός άνθρωπος ... Διότι πλούσιος δεν είναι αυτός ο οποίος έχει ανάγκην πολλών χρημάτων και ο οποίος περιβάλλεται υπό πολλών αγαθών, αλλά εκείνος ο οποίος ουδενός έχει ανάγκην».

Πόσον, πράγματι, επίκαιροι οι λόγοι του Ιωάννου του Χρυσοστόμου σήμερον, εις την εποχήν του υλικού ευδαιμονισμού, του υπερκαταναλωτισμού, της ανίσου κατανομής των αγαθών εις επίπεδον τοπικών κοινωνιών αλλά και της παγκοσμίου κοινότητος, εις την εποχήν κατά την οποίαν περιτράνως διαπιστούται ότι η υλική επάρκεια μεγενθύνει το ψυχικόν κενόν των ανθρώπων, η δε πενία, η οποία απειλητικώς κρούει την θύραν εκατομμυρίων ανθρώπων του "πολιτισμένου" κόσμου, οδηγεί αυτούς εις την απογοήτευσιν και την απόγνωσιν, διότι δεν εθεμελίωσαν την ζωήν των εις αληθείς αρχάς αλλά εις προσδοκίας φρούδας, διότι δεν ανεζήτησαν τους ουρανίους θησαυρούς αλλά τους επιγείους, τους οποίους σης και βρώσις αφανίζει.

Και, δια να είμεθα περισσότερον επίκαιροι, διότι ελησμόνησαν τους λόγους της Σοφίας Σειράχ: "Μνήσθητι καιρόν λιμού εν καιρώ πλησμονής, πτωχείαν και ένδειαν εν ημέραις πλούτου".

Δεν πρέπει όμως να λησμονώμεν ότι εις τα πρόσωπα των Τριών Ιεραρχών συνεζεύχθη αρμονικώς η παιδεία, η μόρφωσις και η ελληνική φιλοσοφική κατάρτισις, με την χριστιανικήν αλήθειαν. Ήσαν σοφοί κατά κόσμον και σοφοί κατά Θεόν. Δια τούτο και η εορτή των κατέληξεν εορτή της ελληνοχριστιανικής παιδείας, την οποίαν οι Τρεις Οικουμενικοί αυτοί Διδάσκαλοι έθεσαν εις τας ορθάς αυτής βάσεις. Ο Μ. Βασίλειος θεωρεί την κλασσικήν παιδείαν χρήσιμον δια την είσοδον εις την αληθινήν σοφίαν του ευαγγελίου με τον γνωστόν περίφημον λόγον αυτού προς τους νέους. Αυτήν την παιδείαν και την γλώσσαν θα πρέπει να αγωνισθούν οι σημερινοί νέοι μας να κατακτήσουν κατά το διάστημα των σπουδών των, ώστε να διατηρήσουν την πνευματικήν των ταυτότητα και την πολύτιμον κληρονομίαν του γένους μας. Η όσον τον δυνατόν τελειοτέρα εκμάθησις της ελληνικής γλώσσης και η σπουδή των ελληνικών κειμένων θα είναι δι' αυτούς ένα όργανον όχι απλώς χρησιμώτατον, αλλά απαραίτητον, με το οποίον θα οδηγηθούν εις την αληθινήν γνώσιν και σοφίαν, όπως ωδηγήθησαν οι Τρεις Ιεράρχαι.

Δια τούτο οι προπάτορες ημών ίδρυσαν και συνετήρουν με πλείστας θυσίας και κόπους τα περίφημα εκπαιδευτήρια της Κωνσταντινουπόλεως, το επίπεδον των οποίων ήτο τόσον υψηλόν και ασυναγώνιστον, ώστε να μη είναι δυνατόν να ξεπερασθή ακόμη και σήμερον: Πατριαρχική Μεγάλη του Γένους Σχολή, Ιωακείμειον Παρθεναγωγείον, Ζάππειον Παρθεναγωγείον, Κεντρικόν Παρθε-ναγωγείον, Ζωγράφειον, Ιερά Θεολογική Σχολή Χάλκης.

Αυτά και πολλά άλλα εκπαιδευτήρια διετήρησαν επί μακράν σειράν ετών το Οικουμενικόν μας Πατριαρχείον και η περί αυτό Ομογένεια, υποβαλλόμενα εις μυρίους αγώνας και μερίμνας, προκειμένου η λαμπάς την οποίαν ήναψαν οι Τρεις Ιεράρχαι προ τοσούτων αιώνων να μένη άσβεστος και να φωτίζη την οικουμένην.

Τους κόπους αυτούς συνεχίζει και σήμερον να καταβάλλη το Οικουμενικόν Πατριαρχείον δια την παιδείαν και την αγωγήν των νέων τέκνων αυτού απανταχού της γης, δια της επιδείξεως μερίμνης δια την ίδρυσιν και λειτουργίαν μορφωτικών καθιδρυμάτων πάσης εκπαιδευτικής βαθμίδος, από της στοιχειώδους μέχρι της πανεπιστημιακής, εις όλην την έκτασιν της δικαιοδοσίας αυτού.

Η εφετεινή εορτή των Γραμμάτων εορτάζεται εν τω Ιερώ ημών Κέντρω υπό ελπιδοφόρους και ευοιώνους ακτίνας φωτός δια το μέλλον της περί αυτό Ομογενείας, καθώς αξιούμεθα να ζήσωμεν το γεγονός της επαναλειτουργίας, μετά ήμισυ σχεδόν αιώνος, Ρωμαίηκου σχολείου εν τη ιδιαιτέρα ημών πατρίδι, εν Ίμβρω, το οποίον θα αποτελέση φάρον παιδείας δια τους Ιμβρίους νεοσσούς και πόλον έλξεως δια τους γονείς αυτών, οι οποίοι θα θελήσουν να επανακάμψουν εις την πατρίδα των και να αναθρέψουν τα τέκνα των εις τας πατρογονικάς των εστίας, εις τας αλικτύπους φρυγανώδεις ακρωρείας υπό τον λαμπερόν αυτής ουρανόν, τον αποπνέοντα την αιγαιοπελαγίτικην ευωδίαν.

Εν κατακλείδι, επιθυμούμεν να στρέψωμεν τον λόγον και εις τους ελλογίμους και αγαπητούς εκπαιδευτικούς και να αναφέρωμεν ότι σήμερον, περισσότερον από ποτέ άλλοτε, έχομεν ανάγκην από πρότυπα ως οι εορταζόμενοι Τρεις Ιεράρχαι.

Διότι το έμπρακτον παράδειγμα αξίζει όσον χίλιοι λόγοι.

Όταν υπάρχουν αυτά τα πρότυπα, έτοιμα να δείξουν τον Χριστόν και την αληθή αρετήν εις τα παιδία, ως οι Τρεις Ιεράρχαι έπραττον με την ζωήν των, τότε η παιδεία ημών ουδέν πλέον χρειάζεται. Είναι χαρακτηριστικόν το παράδειγμα των μαθητών της εν Αθήναις Ριζαρείου Σχολής, οι οποίοι είχον προ εκατόν περίπου ετών ενώπιόν των εν αληθές υπόδειγμα διδασκάλου, τον γνωστόν εις πάντας ημάς Άγιον Νεκτάριον.

Ένας μαθητής περιέγραφεν αυτόν δια των εξής λόγων, τους οποίους και παραθέτομεν δια να κατανοήσωμε τι ήσαν και οι Τρεις Ιεράρχαι δια το ποίμνιόν των και πως πρέπει να είναι ο πραγματικός διδάσκαλος: «Το πρόσωπόν του με ελκύει ως ο μαγνήτης. Αδύνατον πλέον να τον αποχωρισθώ. Το αυτό ομολογούν πολυάριθμοι συμμαθηταί μου.

Τι το ιδιάζον, τι το ακτινοβολούν άραγε κρύβει εις την απλήν και πλήρη ταπεινώσεως εμφάνισίν του; Τον βλέπεις να ζη εντός του κόσμου, να υπάρχη, να συνδιαλέγεται με τον κόσμον και όμως αισθάνεσαι ότι δεν είναι άνθρωπος του κόσμου, ότι δεν έχει ουδεμίαν επαφήν και σχέσιν με τας επιδιώξεις, τας προσδοκίας και τα όνειρα των συνήθων ατόμων άτινα μας περιβάλλουν... Το παράδειγμα ουδέποτε εκπίπτει, ουδέποτε αστοχεί...».

Έστω και εάν έχουν περάσει επάνω από χίλια εξακόσια χρόνια από την κοίμησίν των οι Τρεις Ιεράρχαι είναι πάντοτε ζωντανοί και παρόντες.

Αυτήν την αμεσότητα της παρουσίας των ανάμεσά μας περιγράφει ο αείμνηστος Καθηγητής της Λειτουργικής Ιωάννης Φουντούλης δια των εξής: «Μπορείτε να ιδήτε στους βυζαντινούς μας ναούς να εικονίζωνται οι τρεις ιεράρχαι στην κόγχη του αγίου βήματος, με τα ειλητάρια της Θείας Λειτουργίας στα χέρια, να περιβάλλουν το θυσιαστήριο σαν να λειτουργούν αδιαλείπτως, όχι μόνο στο υπερουράνιο, αλλά και στο επίγειο θυσιαστήριο του Θεού, μαζί με τους ιερείς που τελούν τα μυστήρια σήμερα.

Σαν να παρακάθηνται μαζί με ημάς στην ιδία κοινή ιερά τράπεζα και να μετέχουν της ιδίας πνευματικής τροφής.»

Ας έχωμεν, λοιπόν, τας προσευχάς των και ας αγωνισθώμεν με όλην μας την καρδίαν να μη διαψεύσωμεν τας προσδοκίας, τας οποίας έχουν αυτοί από ημάς, τους εκκλησιαστικούς ποιμένας, και από σας, τους διδασκάλους και τους μαθητάς, ώστε να αξιωθώμεν να συναντήσωμεν αυτούς και εις την βασιλείαν των ουρανών με όλους τους αγίους, "συν πάσι τοις αγίοις", οι οποίοι ευηρέστησαν τον Θεόν. Αμήν.