Αλήθεια, πόσο πιο επίκαιρος θα μπορούσε να είναι ο βίος και η πολιτεία του εορταζόμενου σήμερα αγίου της Εκκλησίας μας, του αγίου Δαλμάτου και των συν αυτώ Ισαάκ και Φαύστου; Σήμερα, που η παναίρεση του οικουμενισμού εργάζεται με άμετρη πονηρία, έχοντας συνεργούς και ποιμένες της Εκκλησίας, για την κατάλυση της αλήθειας και την εδραίωση της νεοεποχίτικης δικτατορίας. Γι΄αυτό επιβάλλεται να σκύψουμε ευλαβώς στην μνήμη του και να αφουγκραστούμε τα έργα και τους άθλους του αγίου κατά των αιρέσεων και των αιρετικών και δη του Θεοτοκομάχου Νεστορίου.
Ο άγιος Δαλμάτος ήταν έγγαμος και στρατιωτικός στην αυτοκρατορική φρουρά, από τη νεότητά του. Όταν γνώρισε τον άγιο Ισαάκ (30 Μαΐου), απαρνήθηκε τον κόσμο και, αφού παρέδωσε τα υπάρχοντά του όλα στην γυναίκα του, πήρε τον γιο του τον Φαύστο και έγινε μαθητής του αγίου.
Όταν κοιμήθηκε ο άγιος Ισαάκ (406), τον διαδέχτηκε αυτός, κατόπιν επιθυμίας και ομόφωνης γνώμης των μοναχών. Παρέμενε διαρκώς έγκλειστος, για να γίνει άξιος του λειτουργήματος.
Η αγιότητά του διέλαμψε προς θρίαμβο της αλήθειας πρωτίστως κατά την νεστοριανή αίρεση. Όταν ο Νεστόριος, κρύβοντας ακόμη την απάτη του, εξελέγη αρχιεπίσκοπος, πήγε να επισκεφθεί τον όσιο έγκλειστο. Αλλά ο Δαλμάτος τον αποχαιρέτισε λέγοντας: «Διόρθωσε πρώτα αυτό που κρύβεις στην καρδιά σου και τότε θα μπορέσεις να μπεις στο κελί μου». Μόλις έφυγε ο Νεστόριος, ο Δαλμάτος είπε στους μοναχούς και λαϊκούς, που ήταν παρόντες: «Προσέξτε, γιατί ένα κακό θηρίο μπήκε στην πόλη αυτή και θα πληγώσει πολύν κόσμο». Όταν ο Νεστόριος φανέρωσε τα δόλια σχέδιά του και την αιρετική του γνώμη σε σχέση με την Θεοτόκο, συγκλήθηκε η Τρίτη αγία Οικουμενική Σύνοδος της Εφέσου (9 Ιουνίου). Χάρις στην ενεργητικότητα του αγίου Κυρίλλου Αλεξανδρείας, η αίρεση καταδικάστηκε σύντομα από τους επισκόπους. Οι οπαδοί του Νεστόριου όμως, ισχυροί, λόγω της επιρροής που ασκούσαν στον αυτοκράτορα και την αυλή, ήλπιζαν ακόμα στο ναυάγιο της Συνόδου, εμποδίζοντας κάθε επικοινωνία με την Βασιλεύουσα. Ο άγιος Κύριλλος ωστόσο κατόρθωσε να αποστείλει στον όσιο Δαλμάτο μια επιστολή με την μεσολάβηση ενός ανθρώπου μεταμφιεσμένου σε ζητιάνο, που είχε κρύψει το γράμμα μέσα σε ένα κούφιο ραβδί. Μαθαίνοντας από την ανάγνωση της επιστολής αυτής ότι οι Πατέρες της Συνόδου απειλούνταν από αυτοκρατορικά στρατεύματα, ο Δαλμάτος προσευχήθηκε και έλαβε από μια ουράνια φωνή την εντολή να βγει από το μοναστήρι του, για πρώτη φορά μετά από σαράντα οκτώ χρόνια, προκειμένου να σώσει την κινδυνεύουσα Εκκλησία. Ακολουθούμενος από όλους τους μοναχούς του, στους οποίους προστέθηκαν καθ΄οδόν πλήθος άλλων κληρικών και λαϊκών, κρατώντας στο χέρι κεριά και ψάλλοντας, ο όσιος έγινε δεκτός από τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο, που έμεινε κατάπληκτος βλέποντας μπροστά του εκείνον, που είχε τόσες φορές καλέσει ματαίως. Ο Δαλμάτος του διάβασε την επιστολή της Συνόδου και ικέτευσε τον ηγεμόνα να ελευθερώσει τους επισκόπους και να εργασθεί για τον θρίαμβο της αλήθειας. Πληροφορούμενος τι ακριβώς είχε συμβεί και μαθαίνοντας από τον όσιο τις ραδιουργίες του Νεστόριου, ο αυτοκράτορας έστειλε διάταγμα στην Έφεσο, που διέταζε την συμμόρφωση στις αποφάσεις της Συνόδου, όσον αφορά την καθαίρεση του Νεστορίου και επέβαλε σ΄εκείνον να αποσυρθεί στην μονή του, στην περιοχή της Αντιόχειας. Βγαίνοντας από το παλάτι ο Δαλμάτος γνωστοποίησε στον λαό από τον άμβωνα του ναού του αγίου Μωκίου το περιεχόμενο της επιστολής της Συνόδου και ανέφερα την συνομιλία του με τον αυτοκράτορα, κατόπιν δε έγραψε στον άγιο Κύριλλο, εξ ονόματος των ηγουμένων των μοναστηριών και των προεστώτων της Βασιλεύουσας, για να τον διαβεβαιώσει για την υποστήριξη τους. Μετά τα γεγονότα αυτά, που αποτέλεσαν καμπή στον δρόμο για την νίκη της Ορθοδοξίας, ο όσιος Δαλμάτος ονομάστηκε αρχιμανδρίτης από την Σύνοδο και έξαρχος όλων των μονών της Βασιλεύουσας, τίτλος που μεταβιβάστηκε στους διαδόχους του και κατέστησε την Μονή των Δαλμάτων το πρώτο μεταξύ των μοναστηριών της Πόλης και οχυρό της Ορθοδοξίας.
Ο όσιος Δαλμάτος εκοιμήθη εν ειρήνη σε ηλικία ογδόντα πέντε ετών επί επισκοπίας του αγίου Πρόκλου (20 Νοεμ.), που ανέλαβε καθήκοντα μετά την σύντομη αρχιεπισκοπεία του αγίου Μαξιμιανού (21 Απρ.). Μόλις διαδόθηκε η είδηση της τελευτής του, ολόκληρη η πόλη έσπευσε στο μοναστήρι, νέοι, γέροι, κληρικοί και λαϊκοί, κρατώντας στο χέρι κεριά. Η κηδεία του τελέστηκε από τον άγιο Πρόκλο στην Μεγάλη Εκκλησία και κατόπιν το σκήνωμά του μεταφέρθηκε πάλι στην μονή του. Τρία χρόνια αργότερα η σαρκοφάγος όπου είχε κατατεθεί το σώμα του άρχισε να δακρύζει ένα ευώδες βάλσαμο και πολλοί ήταν εκείνοι που αλειφόμενοι με αυτό γιατρεύτηκαν από τα πάθη τους…
(Κύρια πηγή: ΝΕΟΣ ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΙΝΔΙΚΤΟΣ»)
Σάββας Ηλιάδης
Δάσκαλος
Κιλκίς, 3-8-2019