Ἐκτός τῶν ἄλλων ἀναφορῶν σέ ὁμιλίες καί παρεμβάσεις του, οἱ ὁποῖες ὁλοκληρώθηκαν μέ τόν ἑορτασμό τῆς μνήμης τῶν Ἁγίων Τριῶν Ἱεραρχῶν, ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Πατρῶν κ.κ. Χρυσόστομος, ἀνέθεσε στόν Ἱεροκήρυκα τοῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ Εὐαγγελιστρίας Πατρῶν Ἀρχιμ. π. Ἀμβρόσιο Γκουρβέλο, νά πραγματοποιήσει εἰδική ἐκπομπή στόν Τηλεοπτικό Σταθμό «Λύχνος» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Πατρῶν, ἀφιερωμένη στούς Διδασκάλους τοῦ Γένους κατά τά ἔτη τῆς τουρκικῆς δουλείας καί τήν προσφορά τους στήν προετοιμασία τῶν ὑποδούλων Ἑλλήνων γιά τήν ἐπιτυχία τῆς Ἐπαναστάσεως τοῦ 1821. Προσκεκλημένος στήν ἀφιερωματική αὐτή ἐκπομπή καί συζήτηση, ἡ ὁποία πραγματοποιήθηκε διαδικτυακῶς, ἦταν ὁ Ἐλλογιμώτατος κ. Κωνσταντῖνος Χολέβας, Πολιτικός ἐπιστήμων, συγγραφέας καί μέλος τῆς Εἰδικῆς Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς Πολιτιστικῆς Ταυτότητος.

            Ἡ ἐκπομπή εἶχε δύο τμήματα. Στό πρῶτο ὁ ἐκλεκτός ὁμιλητής ἀναφέρθηκε στίς πρῶτες προσπάθειες γιά ἵδρυση σχολείων π.χ. ἵδρυση Πατριαρχικῆς Σχολῆς τό 1454 καί τήν διοργάνωση στοιχειώδους έκπαιδευτικοῦ συστήματος κατά τήν Τουρκοκρατία. Οἱ προσπάθειες αὐτές, ἰδιαίτερα κατά τούς δύο πρώτους αἰῶνες τῆς δουλείας, ἦταν λίγες καί συχνά χωρίς χρονική διάρκεια, διότι ἀνατρέπονταν ἀπό τούς σκληρούς κατακτητές, μέ ἀποτέλεσμα τήν λειτουργία σέ ὅλη τήν Ἑλλάδα τῶν κρυφῶν λεγομένων σχολείων, μέ κέντρο τούς νάρθηκες καί τούς γυναικωνίτες τῶν Ναῶν, μέ διδακτικά ἐγχειρίδια τό Ψαλτήρι καί τήν Ὀκτώηχο καί δασκάλους τούς ταπεινούς Ἱερεῖς καί Μοναχούς.

            Κατά τούς ἑπομένους αἰῶνες τῆς τουρκικῆς σκλαβιᾶς ἰδρύθηκαν πάντοτε ἀπό τήν Ἐκκλησία ἤ ὑπό τήν ἐποπτεία της ἀρκετά σχολεῖα, μέ ποικίλες δυσκολίες καί πάλι, τά ὁποῖα ἀνεδείχθησαν φυτώρια ἀνθρώπων μέ ἑλληνορθόδοξη παιδεία, πού εἶχαν συνείδηση τοῦ ἐνδόξου παρελθόντος τους καί ἀσίγαστο πόθο γιά τό μέλλον τους, τήν δημιουργία μιᾶς ἐλεύθερης πατρίδος.

            Οἱ Διδάσκαλοι τοῦ Γένους, συνήθως Κληρικοί, γνωστοί καί λιγώτερο γνωστοί ἦταν αὐτοί πού μέ τήν διδαχή τους, τά συγράμματά τους καί σέ κάποιες περιπτώσεις καί μέ τήν θυσία τους, θεμελίωσαν καί στελέχωσαν τά σχολεῖα ὅλων τῶν βαθμίδων, στήριξαν στήν Ὀρθόδοξη Πίστη τούς Ἕλληνες ἔναντι τῶν κινδύνων τοῦ ἐξισλαμισμοῦ, τοῦ ἑτεροδόξου προσηλυτισμοῦ καί τῆς εἰσερχομένης ἀθεϊστικῆς προπαγάνδας, καί δημιούργησαν μυστικῶς καί συστηματικῶς τήν γενιά τῶν ἡρώων τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως τοῦ 1821 ἀλλά καί τῶν ἄλλων ἐπαναστατικῶν κινημάτων πρίν ἀπό αὐτήν ἀλλά καί μετά ἀπό αὐτήν στίς περιοχές τῆς Ἑλλάδος πού παρέμειναν ὑπόδουλες στούς Τούρκους κατακτητές.

Στό δεύτερο τμῆμα τῆς ἐκπομπῆς οἱ δύο συνομιλητές παρουσίασαν τρεῖς μορφές Διδασκάλων τοῦ Γένους, οἱ ὁποῖοι σχετίζονται μέ τήν περιοχή τῶν Πατρῶν καί τῆς Δυτικῆς Ἑλλάδος. Πρόκειται γιά τόν Ἅγιο Δαμασκηνό τόν Στουδίτη, ὁ ὁποῖος ἐκοιμήθη τό 1577, ὡς Μητροπολίτης Ναυπάκτου καί Ἄρτης, τόν Ἠλία Μηνιάτη, Ἐπίσκοπο Κερνίτσης καί Καλαβρύτων, ἕναν ἀπό τούς σπουδαιότερους ἐκκλησιαστικούς ρήτορες τῆς Τουρκοκρατίας, ὁ ὁποῖος καταγόταν ἀπό τό Ληξούρι καί ἀπεβίωσε στήν Πάτρα τό 1714 σέ ἡλικία μόλις 45 ἐτῶν καί τόν Ἱερομάρτυρα καί Ἐθνομάρτυρα Ἅγιο Κοσμᾶ τόν Αἰτωλό (1714-1779) ὁ ὁποῖος σύμφωνα μέ τούς βιογράφους του κατά τήν Β΄ ἱεραποστολική του περιοδεία 1763-1773 κήρυξε καί στήν Ἀχαΐα.

            Οἱ δύο πρῶτοι Διδάσκαλοι τοῦ Γένους ἔθρεψαν πνευματικά μέ τά συγράμματά τους πολλές γενεές Ὀρθοδόξων Ἑλλήνων ἀλλά καί ἄλλων λαῶν τῆς Βαλκανικῆς, ὅπου κυκλοφόρησαν μεταφράσεις κάποιων ἐκ τῶν ἔργων τους ἐνῶ ὁ Πατρο-Κοσμᾶς ἵδρυσε δεκάδες σχολεῖα στούς τόπους πού περιόδευσε ἀφήνοντας ἀνεξίτηλα τά ἱεραποστολικά του ἴχνη στίς καρδιές καί τήν συλλογική μνήμη τῶν ἀνθρώπων μέχρι σήμερα.

            Οἱ διάφορες ἐκδηλώσεις γιά τήν ἐπέτειο τῆς συμπληρώσεως 200 ἐτῶν ἀπό τήν ἔναρξη τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως τοῦ 1821, οἱ ὁποῖες ἔχουν προγραμματιστεῖ ἀπό τήν Ἱερά Μητρόπολη Πατρῶν, θά συνεχιστοῦν καθόλη τήν διάρκεια τοῦ τρέχοντος ἔτους.