Ι.Ν. Αγίων Αντωνίου και Χαραλάμπους εις Κρύα Ιτεών Πατρών: ΤΗΝ ΝΕΟΤΗΤΑ ΠΑΙΔΑΓΩΓΗΣΟΝ

Ομιλία π. Αρτεμίου Αργυροπούλου

Πρωτοσυγκέλλου Ι.Μ. Πατρών

Ηγουμένου Ι.Μ. Αγίων Πάντων Τριταίας,

στις Κατασκηνώσεις της Αναπλαστικής Σχολής Πατρών,

για την 52α επέτειο από της Κοιμήσεως του π. Γερβασίου Παρασκευοπούλου.

30.6.2016

Σεβασμιώτατε,

Θεοφιλέστατε,

Σεβαστοί πατέρες,

κ. Πρόεδρε της Αναπλαστικής Σχολής Πατρών

Αγαπητοί μου εν Χριστώ αδελφοί

Συναχθήκαμε σήμερα, Εορτή της Συνάξεως των Αγίων Αποστόλων, στον μικρό αυτό επίγειο παράδεισο, στον ευλογημένο αυτό χώρο με την ευκαιρία της 52ας Επετείου της προς Κύριον εκδημίας του μακαριστού αγίου Γέροντος Γερβασίου του Παρασκευοπούλου. Είναι ακόμη σε όλους μας νωπές οι μνήμες από την συγκινητική και συγκλονιστική στιγμή της εκταφής του αγίου Γέροντος πριν από δυο χρόνια, από τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη μας κ.κ. Χρυσόστομο. Εικόνες και στιγμές που έχουν χαρακτεί μέσα στην ψυχή όλων όσων την παρακαλούθησαν και με πίστη την βίωσαν.

Δυο χρόνια λοιπόν, μετά από αυτό το γεγονός, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας, μου ανέθεσε να απευθυνθώ στην αγάπη σας και έτσι σήμερα ευρίσκομαι σε αυτή την θέση μετά και από την ευγενή συγκατάβαση και φιλοξενία της Αναπλαστικής Σχολής Πατρών. Η πρώτη σκέψη μου ήταν ότι η ομιλία αυτή θα πραγματοποιηθεί μέσα σε έναν ιδιαίτερο χώρο. Σε ένα χώρο, ο οποίος δημιουργήθηκε με τον ιδρώτα του μακαριστού Γέροντος Γερβασίου όχι για να τον χαρεί ο ίδιος, αλλά για να τον προσφέρει ως δώρο στα παιδιά και στους νέους. Οραματίστηκε και οικοδόμησε ένα καταφύγιο νεανικών ψυχών, όπου οι νέοι θα βρίσκουν ψυχική και σωματική ανάπαυση, μα πάνω από όλα θα έρχονται πιο κοντά στον Θεό.

Ένας παλαιός λαϊκός μύθος διηγείται, πως τα χελιδόνια στις παμπάλαιες εποχές δεν ήξεραν να αποδημούν στα πιο ζεστά μέρη πριν το χειμώνα. Και όταν έπεφτε το χιόνι και έσφυζε η παγωνιά, αυτά υπέφεραν σκληρά και πέθαιναν.

Βλέποντας αυτό κάποιος ελεήμων άνθρωπος τα λυπήθηκε πολύ, και άρχισε να προσπαθεί με ό,τι ήξερε και όπως μπορούσε να κατευθύνει τα χελιδόνια προς το νότο πριν το χειμώνα, στις πιο ζεστές χώρες.

Έδινε σημάδια, τα οποία τα χελιδόνια δεν καταλάβαιναν, τα δελέαζε με την τροφή προς το νότο, αλλά μάταια· τα φόβιζε και τα έδιωχνε, αλλά τίποτα.

Τίποτα δεν κατάφερε. Τότε αυτός προσευχήθηκε στο Θεό να τον μεταμορφώσει σε χελιδόνι.

Και ο Θεός έκανε κατά τη θέλησή του, και τον μεταμόρφωσε σε χελιδόνι, το οποίο μπορούσε να σκέφτεται και να αισθάνεται όπως και ο άνθρωπος.

Τότε ο άνθρωπος-χελιδόνι εύκολα συνεννοήθηκε με τα υπόλοιπα χελιδόνια, και πριν το χειμώνα τα οδήγησε σε πιο ζεστούς τόπους.

Και από τότε όλα τα χελιδόνια συνήθισαν να αποδημούν.

Έτσι θα μπορούσαμε να παρομοιάσουμε και τον Γέροντα Γερβάσιο, ο οποίος για να μπορέσει να σώσει τους ανθρώπους της εποχής του και όχι μόνο, με την χάρη του Θεού κατάφερε να «μεταμορφωθεί», σε παιδί, χήρα, ορφανό, πεινασμένο, άνεργο, γονέα κλπ. Η κατασκήνωση αποτέλεσε μια ιδέα πρωτοποριακή για την εποχή του, η οποία πήγαζε τόσο από την καθαρή και παιδική καρδιά του Γέροντος, όσο και από τον πόνο και την αγωνία για την ενίσχυση και την πνευματική οικοδομή των παιδιών και των νέων, που παλεύουν σε έναν δύσκολο και αντιχριστιανικό περιβάλλον. Για τον λόγο αυτό, ως θέμα για την σημερινή μας σύναξη, επέλεξα την ευχή του Μεγάλου Βασιλείου, που διαβάζουμε μέσα από το κείμενο της Θείας Λειτουργίας, κατά την ώρα της Αγίας Αναφοράς, «την νεότητα παιδαγώγησον». Η νεότητα, η οποία είναι ο βασικός πυλώνας της ποιμαντικής, καθώς επάνω σε αυτή στηρίζετε τόσο το παρόν όσο και το μέλλον της Εκκλησίας μας.

Η μέριμνα και το ενδιαφέρον της Αγίας μας Εκκλησίας για τους νέους και τα παιδιά πηγάζει από το ενδιαφέρον και την αγάπη του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού προς τα παιδιά. Είναι χαρακτηριστηκά τα περιστατικά όπου ο Ιησούς συναντά τα παιδιά: «Τότε προσηνέχθησαν αὐτῷ παιδία ἵνα τὰς χεῖρας ἐπιθῇ αὐτοῖς καὶ προσεύξηται• οἱ δὲ μαθηταὶ ἐπετίμησαν αὐτοῖς. ὁ δὲ Ἰησοῦς εἶπεν• Ἄφετε τὰ παιδία καὶ μὴ κωλύετε αὐτὰ ἐλθεῖν πρός με, τῶν γὰρ τοιούτων ἐστὶν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν. καὶ ἐπιθεὶς τὰς χεῖρας αὐτοῖς ἐπορεύθη ἐκεῖθεν» (Ματθ. ιθ΄,13-15) και «ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ἐὰν μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία, οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν. ὅστις οὖν ταπεινώσει ἑαυτὸν ὡς τὸ παιδίον τοῦτο, οὗτός ἐστιν ὁ μείζων ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν. καὶ ὃς ἐὰν δέξηται παιδίον τοιοῦτον ἓν ἐπὶ τῷ ὀνόματί μου, ἐμὲ δέχεται·Ος δ᾿ ἂν σκανδαλίσῃ ἕνα τῶν μικρῶν τούτων τῶν πιστευόντων εἰς ἐμέ, συμφέρει αὐτῷ ἵνα κρεμασθῇ μύλος ὀνικὸς εἰς τὸν τράχηλον αὐτοῦ καὶ καταποντισθῇ ἐν τῷ πελάγει τῆς θαλάσσης.» (Ιωαν. ιη΄, 3-6).

Ο Χριστός μέσα από αυτές τις περιπτώσεις δηλώνει την αγάπη του για τα παιδιά, τα προβάλει ως πρότυπα αγνότητας, καθαρότητας, ταπείνωσης, τα προστατευεί και τα τοποθετεί ως προτεραιότητα για τους μαθητές Του και τους διαδόχους τους. Γίνετε αυστηρός με όσους τα περιφρονούν και τα σκανδαλίζουν.

Το παιδί αυτό της Ευαγγελικής Περικοπής δεν είναι άγνωστο σε μας. Το παιδί αυτό που αξιώθηκε να το κρατήσει στην αγκαλιά του ο Χριστός, μεγάλωσε έμεινε πιστός μαθητής του Κυρίου και αξιώθηκε να μαρτυρήσει για την πίστη του και την αγάπη του σε Εκείνον. Οι ειδωλολάτρες τον έριξαν στα πεινασμένα αγρίμια και τον κατασπάραξαν. Μετὰ το μαρτύριό του μείνανε στο τέλος μόνο μερικὰ χοντρὰ οστά. Έμεινε όμως και κάτι άλλο. Τα λιοντάρια άφησαν άθικτη την καρδιὰ του Αγίου! Σεβάστηκαν την καρδιά, που ήταν γεμάτη αγάπη και θείο έρωτα για τον Χριστό. Λέει η παράδοσις, ότι σχίσανε τὴν καρδιά, και μέσα βρήκαν γραμμένη με χρυσά γράμματα την φράση «Ἰησοῦς Χριστός, ὁ ἔρως τῆς ψυχῆς μου». Απὸ αυτὸ ονομάστηκε Θεοφόρος• διότι έφερε μέσα του τον Χριστό, τον μόνο αληθινὸ Θεό. Είναι ο Άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος.

Η συνάντηση του μικρού τότε παιδιού με τον Ιησού ήταν αρκετή για να αλλάξει την ζωή του. Το θεϊκό εκείνο άγγιγμα μεταμόρφωσε την ψυχή του. Τα λόγια του Ιησού χαράκτηκαν μέσα του. Η παιδική του καρδιά μεγάλωσε και χτυπούσε με έναν ρυθμό «Ἰησοῦς Χριστός, ὁ ἔρως τῆς ψυχῆς μου».

Η πρώτη Εκκλησία αγκάλιασε με το κήρυγμά της όλα τα έθνη, τα φύλα και τις ηλικίες. Το κήρυγμα της σωτηρίας απευθύνεται προς όλους. Μικρούς και μεγάλους. Η μέριμνα της Εκκλησίας είναι για όλους. Κανέναν δεν αφήνει, τους πάντες στηρίζει, τους καλεί σε μετάνοια, τους αναδεικνύει σε μαθητές του Εσταυρωμένου και Αναστάντος Ιησού Χριστού. Είναι χαρακτηριστική η προτροπή του Αποστόλου Παύλου στον νέο τότε μαθητή του Τιμόθεο. «μηδείς σου τῆς νεότητος καταφρονείτω, ἀλλὰ τύπος γίνου τῶν πιστῶν ἐν λόγῳ, ἐν ἀναστροφῇ, ἐν ἀγάπῃ, ἐν πνεύματι, ἐν πίστει, ἐν ἁγνείᾳ» (Α΄ Τιμ. 4,12). Και συνεχίζει να τον συμβουλεύει δίνοντάς του υπόδειγμα ζωής: «τὰς δὲ νεωτερικὰς ἐπιθυμίας φεῦγε, δίωκε δὲ δικαιοσύνην, πίστιν, ἀγάπην, εἰρήνην μετὰ τῶν ἐπικαλουμένων τὸν Κύριον ἐκ καθαρᾶς καρδίας. τὰς δὲ μωρὰς καὶ ἀπαιδεύτους ζητήσεις παραιτοῦ, εἰδὼς ὅτι γεννῶσι μάχας· δοῦλον δὲ Κυρίου οὐ δεῖ μάχεσθαι, ἀλλ᾿ ἤπιον εἶναι πρὸς πάντας, διδακτικόν, ἀνεξίκακον, ἐν πρᾳότητι παιδεύοντα τοὺς ἀντιδιατιθεμένους, μήποτε δῷ αὐτοῖς ὁ Θεὸς μετάνοιαν εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας» (Β΄ Τιμ. 2,22-25).

Οι Πατέρες της Εκκλησίας γνωρίζοντας πόσο κρίσιμη είναι η παιδική και εφηβική ηλίκια, ανέλαβαν το μεγάλο και δύσκολο έργο να συγγράψουν έργα και να εκφωνήσουν ομιλίες με έντονο το Παιδαγωγικό στοιχείο. Έτσι αναδείχθηκαν σπουδαίοι Παιδαγωγοί και πάντα επίκαιροι. Ο Ιερός Χρυσόστομος έχει ανυπέρβλητες περιγραφὲς και αναλύσεις της καταστάσεως της νεολαίας της εποχής του. Αναφέρει: «Ἡ νεότητα εἶναι μία δύσκολη ἡλικία, ποὺ εἶναι ἀσταθής, ποὺ ἐξαπατᾶται εὔκολα, ἐπιρρεπὴς στὴν πτώση καὶ ποὺ ἀπαιτεῖ πολὺ δυνατὰ χαλινάρια». «Ἡ νεότητα εἶναι ἄγριο πράγμα… μοιάζει μὲ ἄλογο ἀδάμαστο καὶ θηρίο ἀτίθασο». Εἶναι φωτιὰ ποὺ μεταδίδεται εὔκολα καὶ καίει τὰ πάντα. Μοιάζει μὲ πέλαγος τρικυμιῶδες, λόγω τῆς ἀπερισκεψίας καὶ τῆς φυσικῆς ἀστάθειας, ποὺ τὴν διακρίνει. Σ’ αὐτὴ τὴν κατάσταση βρίσκεται ἡ πλειοψηφία τῶν νέων. Γι’ αὐτὸ καὶ φώναζε ὁ ἅγιος: Πρώτη φροντίδα μας ἡ οἰκογένεια, τὰ παιδιά. «Πάντα ἡμῖν δεύτερα ἔστω τῆς προνοίας τῶν παίδων».

Στην σημερινή μου ομιλία θα δανειστώ τους λόγους του Μεγάλου Βασιλείου, ο οποίος στην Θεία Λειτουργία που συνέγραψε και τελούμε 10 φορές κάθε χρόνο, ικετεύει τον Κύριο ημών Ιησού Χριστόν λέγοντας: «την νεότητα παιδαγώγησον». Μέσα στα πολλά αιτήματα που αναπέμπει προς τον Κυρίο δεν λησμονεί τα παιδιά και τους νέους, καθώς γνωρίζει τις δυσκολίες, τα προβλήματα αλλά και τα εμπόδια που εγείρει ο διάβολος σε αυτά. Η ικεσία του δηλώνει τον πόνο και την αγωνία, αλλά και την ελπίδα ότι μόνο ο Κύριος μπορεί να φωτίσει και να παιδαγωγήσει τους νέους.

Παιδαγωγώ. Μια σύνθετη λέξη που προέρχεται από το αρχαίο παῖς, που σημαίνει παιδί καί το ρήμα ἄγω, που σημαίνει οδηγώ. Άρα παιδαγωγός είναι εκείνος που καθοδηγεί τα παιδιά. Υπάρχουν πολλοί «παιδαγωγοί» και υπάρχουν πολλές κατευθύνσεις που «οδηγούν» τα παιδιά. Ο Μέγας Βασίλειος έρχεται και ικετεύει τον Πανάγαθο Θεό να γίνει Εκείνος Παιδαγωγός στην νεότητα. Με αυτό τον τρόπο γνωρίζει ότι ο κάθε νέος που θα επιτρέψει στον Θεό να τον καθοδηγήσει θα τον οδηγήσει στον ορθό δρόμο, στην σωτηρία του. Έτσι χρειάζεται μια συγκατάθεση του νέου να επιτρέψει στον Θεό να τον οδηγήσει στην ζωή του. Η εμπιστοσύνη του νέου ανθρώπου στο θέλημα του Θεού είναι το κύριο και βασικό στοιχείο για μια σωστή πορεία, πορεία προς την Βασιλεία των Ουρανών. Ο Θεός δεν πιέζει, δεν δεσμεύει, δεν στερεί την ελευθερία, αλλά αντίθετα περιμένει αυτή την συγκατάθεση ώστε να γίνει καπετάνιος στο καράβι της ζωής του κάθε ανθρώπου.

Δυστυχώς όμως όπως προείπαμε η νεότητα χαρακτηρίζεται ως η πιο δύσκολη ηλικιακή περίοδος του κάθε ανθρώπου. Η απειρία, η ενεργητικότητα, η επαναστατικότητα, η κακές παρέες και συναναστροφές είναι παράγοντες που επηρεάζουν αρνητικά τους νέους, με αποτέλεσμα να ακολουθούν μονοπάτια και δρόμους που οδηγούν σε αδιέξοδα και σε γκρεμούς, δυστυχώς πολλές φορές.

Τώρα λοιπόν είναι η ώρα της δικής μας ευθύνης. Ο Θεός στο δύσκολο αυτό έργο της σωτηρίας των νέων και την ένωσής τους μαζί Του αναζητά αρωγούς και βοηθούς. Τους γονείς, τον κλήρο, τους φίλους, τους κατηχητές, τους δασκάλους όλους όσους μπορούν να βοηθήσουν στο δύσκολο έργο της παιδαγωγίας των παιδιών και των νέων. Ο Μέγας Βασίλειος λοιπόν, στο έργο του προς τους νέους, δίνει εύστοχες και χρήσιμες συμβουλές σε αυτή την προσπάθεια.

Αρχικά καλεί τα παιδιά και τους νέους να ξεχωρίσουν την αξία της παρούσης ζωής και της αιωνίου, ώστε συνειδητοποιώντας την ματαιότητα του παρόντος κόσμου, να αγωνιστούν για την κατάκτηση της αιωνίου ζωής. «Ἐμεῖς οἱ χριστιανοὶ, λέει ο Μέγας Βασίλειος, θεωροῦμε ἐντελῶς ἀσήμαντο πρᾶγμα τὴν ἐδῶ κάτω ἀνθρώπινη ζωή. Δὲν λογαριάζουμε καὶ δὲν λέμε καλὸ ὅ,τι μᾶς ἐξυπηρετεῖ σ᾿ αὐτὴ μονάχα τὴ ζωή. Τὴν ἔνδοξη καταγωγή, τὴν εὐρωστία τοῦ κορμιοῦ, τὴ σωματικὴ καλλονή, τὸ ὡραῖο ἀνάστημα, τὶς τιμὲς ποὺ δίνουν οἱ ἄνθρωποι, ἀκόμα καὶ τὸ βασιλικὸ ἀξίωμα κι ὁτιδήποτε ἄλλο προσφέρει ὁ παρὼν κόσμος, δὲν θὰ τὰ θαρροῦμε μεγάλα καὶ ζηλευτὰ πράγματα. Δὲν μᾶς κάνουν ἐντύπωση ὅσοι τὰ ἔχουν. Οἱ δικές μας ἐλπίδες πᾶνε πολὺ μακρύτερα. Οἱ πράξεις μας εἶναι μιὰ προετοιμασία γιὰ κάποιαν ἄλλη ζωή. Ἀκριβῶς, λοιπόν, ὅσα μᾶς χρειάζονται γι᾿ αὐτὴ τὴν ἄλλη ζωή, αὐτὰ ἀγαπᾶμε, αὐτὰ λαχταρᾶμε, περιφρονώντας ὅσα δὲν φθάνουν ὡς ἐκεῖ».

Πρώτο λοιπόν μέλημά μας, είναι να διδάξουμε τα παιδιά για την αξία της ζωής. Της παρούσης και της αιωνίου. Να τους μιλήσουμε για την αγιότητα ως σκοπό της ζωής και όχι να τα μαθαίνουμε από παιδιά στις ανέσεις, στα υλικά αγαθά, στις δόξες, στην ματαιοδοξία. Δυστυχώς στις μέρες μας ως προετεραιότητα βάζουμε στα παιδιά τις σπουδές, τα χρήματα, τις δόξες, την ευμάρεια. Τοποθετήσαμε τα μέσα σε σκοπούς της ζωής, για αυτό έχουμε τόσα ναυάγια και αυτοκτονίες νέων. Νέων που απέτυχαν σε ανούσια πράγματα και στόχους που τους υπέδειξαν οι γονείς και η απνευμάτιστη κοινωνία μας και συνεπώς δεν βρίσκουν νόημα στην ζωή. Βγάλαμε τον Χριστό από την ζωή των παιδιών και η ζωή έγινε άχρωμη και ανούσια.

Ο Μέγας Βασίλειος προτρέπει στην συνέχεια τους νέους να διαβάζουν την Αγία Γραφή, προκειμένου να βρουν το αληθινό νόημα της ζωής. «Ὁδηγός μας στὴν ἐδῶ κάτω ζωὴ εἶναι ἡ Ἁγία Γραφή, ποὺ ἡ γλώσσα της ἔχει πολὺ μυστήριο. Ὅσο ὁ ἄνθρωπος ἔχει ἀκόμα μικρὴ ἡλικία, εἶναι φυσικὸ νὰ μὴ καταλαβαίνει τὴ βαθιά της σημασία. Τί κάνει, λοιπόν; Προγυμνάζεται μὲ τὰ μάτια τῆς ψυχῆς σὲ ἄλλα κείμενα, ὄχι ἐντελῶς ξένα, ποὺ μοιάζουν μὲ καθρέφτες καὶ σκιές. Συμβαίνει δηλαδὴ ὅ,τι καὶ στὸν στρατό. Οἱ στρατιῶτες ἀποκτοῦν τὴν πολεμικὴ πείρα πρῶτα μὲ τὶς κινήσεις τῶν γυμνασίων, ποὺ εἶναι ἕνα εἶδος παιχνίδι. Ὕστερα, γνωρίζουν τὸν ἀληθινὸ πόλεμο. Ἔχουμε κι ἐμεῖς μπροστά μας μιὰ μάχη. Τὴ μεγαλύτερη ἀπ᾿ ὅλες. Γιὰ νὰ ἑτοιμασθοῦμε, πρέπει νὰ γυμνασθοῦμε, νὰ κοπιάσουμε. Πῶς θὰ γίνει αὐτὴ ἡ προγύμναση; Μὲ τὸ νὰ γνωρίσουμε καλὰ τοὺς ποιητές, τοὺς πεζογράφους, τοὺς ρήτορες κι ὅλους τοὺς ἀνθρώπους, ποὺ θὰ μᾶς προσφέρουν κάτι γιὰ νὰ δυναμώσουμε τὴν ψυχή μας».

Η μελέτη της Αγίας Γραφής, οι βίοι των Αγίων, οι Ύμνοι, οι Προσευχές είναι αναγκαίο να αρχίσουν απο την βρεφική και παιδική ηλικία. Όχι με πίεση και εξαναγκασμούς αλλά με μέθοδο και με τα σύγχρονα μέσα που διαθέτουμε. Υπάρχει η Αγία Γραφή εικονογραφημένη για παιδιά. Όπως επίσης και οι βίοι των Αγίων. Πολλά πνευματικά βιβλία με σπουδαία νοήματα έχουν εκδοθεί και μπορούν να προσελκύσουν τους μικρούς μας φίλους. Ακόμη και ταινίες παιδικές και παιχνίδια για κάθε ηλικία, που μπορούν να τους τραβήξουν την προσοχή και να μάθουν πολλά για την πίστη μας. Σήμερα αδελφοί μου έχουμε πολλά μέσα στην διάθεσή μας, αλλά δεν έχουμε αποτελέσματα. Παλαιότερα όλα αυτά τα έκαναν οι μανάδες και οι γιαγιάδες μπροστά στο τζάκι με τις διηγήσεις τους ή μπροστά στο εικονοστάσι που όλοι μαζί έκαναν την προσευχή τους. Αγαπούσαν τα παιδιά τους και τους μάθαιναν Χριστό. Σήμερα νομίζουμε ότι αγαπάμε πιο πολύ τα παιδιά μας αν τους βάζουμε να βλέπουν Μικι Μάους, την Ντόρα την εξερευνήτρια και τα άλλα τερατόμορφα κινούμενα σχέδια και αντί να τα πηγαίνουμε στην Εκκλησία την Κυριακή τα ξυπνάμε να δουν το αγαπημένο τους παιδικό πρόγραμμα από τις 7 το πρωί!!!

Ο Μἐγας Βασίλειος όμως έρχεται να μας επισημάνει τους κινδύνους. «Ὅταν σᾶς ἐξιστοροῦν κατορθώματα, ἢ σᾶς ἐκθέτουν λόγια καλῶν ἀνθρώπων, νὰ τὰ δέχεστε μὲ ἀγάπη, νὰ κοιτᾶτε νὰ τοὺς μιμηθῆτε, νὰ τοὺς μοιάσετε, ὅσο μπορεῖτε. Ὅταν ὅμως φέρνουν στὴ μέση κακοὺς ἀνθρώπους, πρέπει νὰ ἀποφεύγετε τὶς τέτοιες εἰκόνες, φράζοντας τ᾿ αὐτιά σας ὅπως ὁ Ὀδυσσέας, πού, καθὼς διηγεῖται ὁ Ὅμηρος, ἤθελε ν᾿ ἀποφύγει τὴ μελῳδία τῶν Σειρήνων. Γιατί; Διότι ἅμα συνηθίσει κανεὶς στὰ ἁμαρτωλὰ λόγια, περνᾶ καὶ στὰ ἁμαρτωλὰ ἔργα. Γι᾿ αὐτό, λοιπόν, πρέπει μὲ κάθε τρόπο νὰ προφυλάσσουμε τὴν ψυχή μας. Διότι ὑπάρχει κίνδυνος, μαζὶ μὲ τὴ γλύκα τῶν λόγων νὰ πάρουμε μέσα μας καὶ κάτι θανάσιμο, χωρὶς νὰ τὸ καταλάβουμε. Εἶναι μέλι, ποὺ ἔχει καὶ δηλητήριο. Δὲν θὰ ἐπαινέσουμε, ἔτσι, τοὺς ποιητές, ὅταν παριστάνουν ἀνθρώπους ποὺ ἀσεβοῦν, ποὺ ἐμπαίζουν, ποὺ παραδίνονται στὴν ἀκολασία, ποὺ παρασύρονται ἀπὸ τὸ πιοτό, οὔτε ὅταν περιορίζουν τὴν εὐτυχία σὲ πλούσια τραπέζια καὶ σὲ ἄσεμνα τραγούδια. Καὶ δὲν θὰ δώσουμε καμιὰ σημασία, ὅταν κάνουν λόγο γιὰ θεοὺς καὶ μᾶς λένε ὅτι οἱ θεοὶ αὐτοὶ εἶναι πολλοὶ κι ἀλληλομισοῦνται. Διότι, καθὼς ξέρετε, οἱ ψεύτικοι θεοὶ τῆς εἰδωλολατρίας πολεμᾶνε ὁ ἀδελφὸς τὸν ἀδελφὸ κι ὁ πατέρας τὰ παιδιά του κι ἐκεῖνα τοὺς γονεῖς τους, μὲ ὑπουλότητα. Θ᾿ ἀφήσουμε στοὺς ἀνθρώπους τοῦ θεάτρου τὶς μοιχεῖες τῶν θεῶν, τοὺς ἔρωτές τους, τὶς ἀσύστολες σαρκικές τους σχέσεις καὶ πρὸ παντὸς τοῦ μεγαλύτερου ἀπ᾿ ὅλους θεοῦ Δία, ὅπως λέγουν αὐτοί. Εἶναι πράγματα ὅλα αὐτά, ποὺ καὶ γιὰ τὰ ζῷα ἂν τὰ ἔλεγε κανεὶς θὰ κοκκίνιζε. Τὰ ἴδια ἔχω νὰ πῶ καὶ γιὰ τοὺς πεζογράφους καὶ μάλιστα ὅταν γράφουν γιὰ νὰ διασκεδάσουν».

Στην εποχή του Μεγάλου Βασιλείου τον ρόλο αυτό για την διαστροφή των νέων είχαν οι ποιητές, οι συγγραφείς, οι ρήτορες. Τώρα έχουμε την τηλεόραση, το ίντερνετ, τις κινηματογραφικές ταινίες, που δηλητηριάζουν τα παιδιά, που τους εξοικειώνουν με τις δαιμονικές και τερατόμορφες φιγούρες, με το αίμα και την βία, με το μίσος και την κακία, με την νίκη του κακού επί του καλού. Η μυθοπλασία σήμερα στις ταινίες, στα κινούμενα σχέδια, στα παιχνίδια ασχολούνται με μαγίες, με ξόρκια, με εξωγήινους κλπ. Αυτές είναι οι εικόνες που συνηθίζουν τα παιδιά μας και αντί για μέλι που νομίζουμε ότι τα ταΐζουμε τους προσφέρουμε δηλητήριο, δημιουργώντας μια τερατόμορφη νεολαία χωρίς αισθήματα αγάπης και ανθρωπιάς.

Ο Μέγας Βασίλειος καλεί τους νέους να αγωνιστούν και να αντισταθούν σε όλα αυτά. Να κλείσουν τα μάτια και τα αυτιά τους και να συνεχίσουν τον δύσκολο πνευματικό δρόμο τους, αναμένοντας το στεφάνι της νίκης. «Παράδειγμα, μας λέει, ὁ χεροδύναμος ἀθλητὴς Πολυδάμας, ποὺ πρὶν κατεβεῖ στοὺς Ὀλυμπιακοὺς Ἀγῶνες, ἀναχαίτιζε καταμεσὶς τοῦ δρόμου τὰ ἅρματα ποὺ ἔτρεχαν καὶ μ᾿ αὐτὸ τὸν τρόπο δυνάμωνε τοὺς μῦς του. Ἐπίσης ὁ Μίλων ὁ Κροτωνιάτης δὲν μετατοπιζόταν ἔξω ἀπὸ τὸ ἀλειμμένο σκουτάρι κι ἀντιστεκόταν στὸ σπρώξιμο ὅπως τὰ κολλημένα μὲ μολύβι ἀγάλματα. Μ᾿ ἕνα λόγο, γυμνάζονταν γιὰ νὰ εἶναι ἕτοιμοι στὰ ἀγωνίσματά τους. Ἂς ὑποθέσουμε ὅμως ὅτι τοὺς ἔτρωγε ἡ περιέργεια κι ἄφηναν τὸν κουρνιαχτὸ τῶν γυμναστηρίων γιὰ τὶς μελῳδίες τοῦ Μαρσύα, τοῦ αὐλητῆ ἀπὸ τὴ Φρυγία, καὶ τοῦ μαθητῆ του, τοῦ Ὄλυμπου. Τί θὰ συνέβαινε τότε; Θὰ κέρδιζαν τὸν κότινο; Θὰ δοξάζονταν; Θὰ προκαλοῦσαν τὸν θαυμασμὸ μὲ τὴν σωματική τους ἀλκή; Ἀλλὰ οὔτε κι ὁ Τιμόθεος, ὁ περίφημος αὐλητὴς ἀπὸ τὴ Θήβα, παράτησε τὴ μουσικὴ γιὰ νὰ χάνει τὸν καιρό του στὶς παλαῖστρες. Διότι ἂν ἔκανε κάτι τέτοιο, δὲν θὰ μποροῦσε νὰ τοὺς ξεπεράσει ὅλους στὴν τέχνη τῶν ἤχων καὶ νὰ ἔχει τέτοια ἱκανότητα σ᾿ αὐτήν, ὥστε, ἀνάλογα μὲ τὸ κέφι του, ἄλλοτε οἰστρηλατοῦσε τὴν ψυχὴ μὲ τὴ σοβαρὴ κι αὐστηρὴ ἁρμονία κι ἄλλοτε, γλυκαίνοντας τοὺς τόνους, τὴ χαλάρωνε καὶ τὴν ἐπράϋνε. Χάρη στὴν τέχνη του, καθὼς λένε, ἀκόμα καὶ τὸν Μέγα Ἀλέξανδρο, παίζοντας ἕνα φρυγικὸ μέλος, τὸν ἔκανε νὰ πεταχτεῖ ἀπὸ τὸ τραπέζι σὲ πολεμικὸ συναγερμὸ κι ὕστερα τὸν ξανάφερε ἀνάμεσα στοὺς συνδαιτημόνες του, ἁπαλαίνοντας τὸ μουσικό του παίξιμο. Τόση εἶναι ἡ δύναμη καὶ στὴ μουσικὴ καὶ στὸν ἀθλητισμό, ποὺ δίνει ἡ προσαρμοσμένη στὸν σκοπό της ἄσκηση». Και συνεχίζει: «Καὶ μιὰ ποὺ ὁ λόγος γιὰ στεφάνια κι ἀθλητές. Τί τραβοῦν αὐτοὶ οἱ ἄνθρωποι! Αὐξαίνουν τὴ δύναμή τους μὲ πολὺ ἱδρώτα καὶ κόπους στὰ γυμναστήρια. Ὁ προπονητής τους ἀκόμα καὶ ξύλο τοὺς δίνει. Ἡ δίαιτά τους δὲν εἶναι καθόλου ζηλευτή. Εἶναι ἡ γνωστὴ τῶν γυμναστῶν. Κι ἀπὸ κάθε ἄλλη ἄποψη -γιὰ νὰ μὴ μακρηγορήσουμε- περνοῦν ζωὴ δύσκολη, ποὺ εἶναι προετοιμασία γιὰ τὸν ἀγώνα. Κι ἀφοῦ ἔτσι ἑτοιμασθοῦν, τότε μπαίνουν γυμνοὶ στὸ στάδιο καὶ περνοῦν ὅλους τοὺς κόπους καὶ τὶς λαχτάρες, γιὰ νὰ κερδίσουν ἕνα στεφάνι ἀπὸ ταπεινὸ χορτάρι καὶ νὰ ἀναγορευθοῦν νικητές. Κι ἐμεῖς, τώρα, ποὺ περιμένουμε τόσο θαυμαστὰ στὸν ἀριθμὸ καὶ στὴν ἀξία στεφάνια, ἀπερίγραπτα μὲ λέξεις, πῶς εἶναι δυνατὸν νὰ πετύχουμε μὲ ἡμίμετρα, μὲ μαλθακὴ ζωή, μὲ ἔλλειψη περιορισμῶν; Ἂν ἦταν ἔτσι, ἡ ἀμεριμνησία θὰ ἦταν πολύτιμο πρᾶγμα στὴ ζωή».

Ο νέος που έμαθε από παιδί να αγωνίζεται, να προσπαθεί για την αρετή, για το σωστό, που δεν έγινε πλαδαρός από την ξεκούραση στον αναυπατικό καναπέ του, που δεν σπατάλησε τις ώρες του γυμνάζοντας τα δάχτυλά του στο playstation ή στο PC, που φρόντισε όμως για την εσωτερική του καλλιέργεια θα εξέλθει νικητής και στεφανομένος, όπως οι Άγιοι Τεσσαράκοντες μάρτυρες που υπέμειναν τα παγωμένα νερά και δεν παρασύρθηκαν από τις ζεστές φλόγες της φωτιάς. Κέρδισαν την αιώνια δροσιά και αναψυχή αφήνοντας πίσω τους την φωτιά της κολάσεως.

Έρχόμαστε τώρα αδελφοί μου στο πιο επίκαιρο και συνάμα πιο δύσκολο πρόβλημα της νεολαίας μας. Την σαρκολατρεία και τα σαρκικά πάθη. Ο Μέγας Βασίλειος σημειώνει: «Ἡ περίσσια φροντίδα γιὰ τὸ σῶμα εἶναι καὶ στὸ ἴδιο ἄχρηστη καὶ στὴν ψυχὴ ἐμπόδιο, εἶναι σωστὴ ἀφροσύνη τὸ νὰ ἐξαρτᾶμε ὅλα ἀπὸ τὸ σῶμα καὶ νὰ εἴμαστε σκλάβοι του. Κανένα ἄλλο ἀνθρώπινο πρᾶγμα δὲν ἀξίζει τόσο θαυμασμὸ ὅσο ἡ ἄσκηση στὴν περιφρόνηση τοῦ σώματος.... Ἂς τὸ πῶ, σύντομα: ὅποιος δὲν θέλει νὰ βουλιάξει στὸ βόρβορο τῶν σωματικῶν ἡδονῶν, πρέπει νὰ περιφρονήσει ὅλο τὸ σῶμα, ἢ νὰ τὸ φροντίζει τόσο μονάχα ὅσο τοῦ χρειάζεται γιὰ νὰ τὸ ἔχει βοηθὸ στὴ φιλοσοφία, ὅπως λέγει ὁ Πλάτων κι ὅπως λέγει ὁ Παῦλος συμβουλεύοντας νὰ μὴ φροντίζουμε γιὰ τὸ σῶμα κατὰ τρόπο ποὺ νὰ δίνει λαβὴ σὲ ἐπιθυμίες. Ὅσοι φροντίζουν γιὰ νὰ εἶναι καλὰ τὸ σῶμα καὶ τὴν ψυχή, ποὺ θὰ χρησιμοποιήσει τὸ σῶμα, τὴν παραμελοῦν σὰν ἀνάξια λόγου, εἶναι ἴδιοι με ὅσους νοιάζονται πολὺ γιὰ τὰ ἐργαλεῖα, ἀλλὰ δὲν τοὺς νοιάζει γιὰ τὴν τέχνη, ποὺ τὰ χρησιμοποιεῖ. Τὸ ἀντίθετο πρέπει νὰ γίνεται. Νὰ τιμωροῦν τὸ σῶμα. Νὰ καταπτοοῦν τὶς ὁρμές του σὰν θηρία. Νὰ παίρνουν τὴν ὀρθὴ σκέψη σὰν βούρδουλα καὶ νὰ μαστιγώνουν καὶ νὰ ἀποκοιμίζουν τὴν τρικυμία τῆς ψυχῆς, ποὺ προκαλεῖται ἀπὸ τὸ σῶμα. Κι ὄχι ἀμολώντας κάθε χαλινάρι γιὰ τὴν ἡδονή, ν᾿ ἀφήνουν τὴν ψυχὴ στὸ κατάντημα ἄτυχου ἡνιόχου, ποὺ τὸν πᾶνε κατὰ κρημνῶν ἀτίθασα κι ὁρμητικὰ ἄλογα. Ἂς θυμοῦνται καὶ τὸ ἑξῆς ἀπὸ τὴ ζωὴ τοῦ Πυθαγόρα: κάποτε, σὰν εἶδε ἕνα φίλο του, ποὺ μὲ τὴν καλοφαγία καὶ τὶς σωματικὲς ἀσκήσεις, εἶχε κάνει κορμὶ ἐντυπωσιακό, τοῦ εἶπε: Δὲν παύεις, φίλε μου νὰ φτιάχνεις τὴ φυλακή σου πιὸ δύσκολη; Λένε καὶ γιὰ τὸν Πλάτωνα: προβλέποντας τὶς ζημιές, ποὺ θὰ τοῦ προκαλοῦσε τὸ κορμί, ἐγκαταστάθηκε ἐξεπίτηδες στὴν Ἀκαδημία, τόπο τῆς Ἀττικῆς νοσηρό, γιὰ νὰ κόψει ἔτσι τὴν ὑπερβολικὴ εὐαισθησία τοῦ σώματος, ὅπως κόβουν τὸ περίσσιο φύλλωμα τοῦ ἀμπελιοῦ. Ἐγὼ μάλιστα ἄκουσα τοὺς γιατροὺς νὰ λένε ὅτι ἡ πολλὴ ὑγεία εἶναι κάτι τὸ ἐπικίνδυνο».

Σήμερα δυστυχώς λησμονήσαμε την θεολογία και την αξία του ανθρώπινου προσώπου, που είναι φτιαγμενο «κατ’ εικόνα και καθ΄ ομοίωσιν Θεού» και καταλήξαμε στην θεοποίηση του ανθρωπίνου σώματος. Τα πάντα κινούνται γύρω από τις σαρκικές ηδονές, καταστρέφοντας την ανθρώπινη ψυχή και συνολικά τον άνθρωπο. Χάθηκε η σεμνότητα μέσα στα ίδια μας τα σπίτια, οι γονείς σπαταλούν ώρες για τον καλοπισμό των παιδιών τους, καταστρέφοντας την φυσική ομορφιά της ηλικίας τους με χρώματα, αρώματα, στολίδια και ρούχα. Έγιναν τα παιδιά βιτρίνες εμπορικές, τα οποία τα εκθέτουμε σε δημόσια θέα. Δεν φροντίζουμε για την ομορφιά της ψυχής τους, αλλά μονάχα για μια ψεύτικη εξωτερική ομορφιά.

Οφείλουμε να μάθουμε στα παιδιά την καλλιέργεια της ψυχής και τον στολισμό της, όχι με ψεύτικα μπιζού, αλλά με τις αρετές. Έτσι καταλήγει και ο Μέγας Βασίλειος: «Ὅσοι μ᾿ ἐπιμέλεια μαζεύουν τὴν ὠφέλεια ἀπὸ κάθε τι, μοιάζουν μὲ ποτάμια ποὺ παίρνουν στὸ διάβα τους νερὸ ἀπὸ παραποτάμους κι ὁλοένα γίνονται μεγαλύτερα. Εἶναι σωστὴ ἡ ὑπόμνηση τοῦ Ἡσιόδου γιὰ τὸ λίγο ποὺ προστίθεται στὸ λίγο, ὄχι μονάχα σχετικὰ μὲ τὸ χρῆμα, ἀλλὰ καὶ μὲ τὴ γνώση. Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸν κι ἡ γνώση γίνεται περισσότερη καὶ μεγάλη. Ὅταν ὁ φιλόσοφος Βίας ἀποχαιρετοῦσε τὸν γιό του, ποὺ ἔφευγε γιὰ τὴν Αἴγυπτο, καὶ τὸ παιδὶ τὸν ρώτησε μὲ ποιὰ πράξη του θὰ τὸν εὐχαριστοῦσε περισσότερο, τοῦ ἀποκρίθηκε: Ἀποκτώντας ἐφόδιο γιὰ τὰ γηρατιά σου. Καὶ μὲ τὴ λέξη ἐφόδιο ἐννοοῦσε τὴν ἀρετή, περιγράφοντάς τη σύντομα, μιὰς καὶ τὴν ὠφέλεια τῆς, τὴν περιόριζε στὸ μῆκος τοῦ ἀνθρώπινου βίου».

Αδελφοί μου, ζούμε σε μια πολλή δύσκολη εποχή και καλούμαστε να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας σε μια κοινωνία που πολεμά με μανία τα ήθη, τις αξίες, την Εκκλησία, τον ίδιο τον Χριστό. Η ανατροφή των παιδιών και των νέων γίνεται όλο και πιο δύσκολη και οι κλιδονισμοί που δέχονται οι οικογένιες από τις συγκρούσεις μεταξύ γονέων και παιδιών είναι μεγάλοι. Σε αυτή όμως την δύσκολη εποχή δεν πρέπει να εγκαταλείψουμε τον αγώνα και να παραδόσουμε αμαχητοί τα παιδιά μας στην καταστροφή. Σήμερα περισσότερο από ποτέ χρειάζεται η συνεργασία και η σύμπραξη Οικογένειας και Εκκλησίας. Στο παρελθόν βασικός πυλώνας για την παιδαγώγηση των παιδιών ήταν το Σχολείο. Δεν νομίζω όμως ότι σήμερα μπορούμε να στηριχτούμε εκεί. Όχι γιατί δεν υπάρχουν καλοί και σπουδαίοι δάσκαλοι και καθηγητές, αλλά γιατί οι υπεύθυνοι του Υπουργείου Παιδείας συστηματικά εργάζονται για την δημιουργία μιας νέας γενιάς απνευμάτιστης, αλιβάνιστης, ανιστόριτης, ανθελληνικής. Μας πληγώνουν όλα αυτά που ακούμε αυτές τις ημέρες από τα πλέον επίσημα κρατικά χείλη, αλλά παράλληλα πρέπει να μας πεισμώνουν να γίνουμε εμείς καλύτεροι και αγιότεροι.

Κατά τόν ἱερό Χρυσόστομο, τό θεμέλιο στήν ἀγωγή τοῦ νέου ἀνθρώπου θέτουν οἱ πρῶτοι παιδαγωγοί στή ζωή του, οἱ φυσικοί του παιδαγωγοί, οἱ γονεῖς. Ἡ παιδαγωγική τους συντελεῖ στήν ὀργάνωση τοῦ πυρήνα τῆς προσωπικότητας στά πρῶτα κρίσιμα χρόνια τῆς ζωῆς του. Ἡ οἰκογενειακή παιδαγωγική ἀποτελεῖ θεμελιώδους σημασίας θέμα στή διδασκαλία τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου. Ὁ ἱερός παιδαγωγός σέ πολλά σημεῖα τῶν λόγων του ἀναλύει τό θέμα αὐτό. Ὑπογραμμίζει δέ μέ ἰδιαίτερη ἔμφαση τή σπουδαιότητα τοῦ παιδευτικοῦ ρόλου τῶν γονέων, τοῦ πατέρα ἀλλά καί τῆς μητέρας, στό πλαίσιο τῆς ψυχοδυναμικῆς τοῦ οἰκογενειακοῦ συστήματος, ὅπως θά λέγαμε σήμερα. Ὁ Χρυσόστομος διδάσκει πώς στό ἔργο τῆς ἀνατροφῆς τῶν παιδιῶν θά πρέπει νά μετέχουν ἐξίσου καί νά συνεργάζωνται καί οἱ δύο γονεῖς. Όχι να λειτουργούν ανταγωνιστηκά, αλλά θυσιαστικά για τα παιδιά τους. Να έχουν μέθοδο, τρόπο, ρόλους, αρμονία, συνεργασία και αγάπη. Γιά νά τονίση δέ τή σπουδαιότητα τοῦ παιδευτικοῦ ρόλου τῶν γονέων, τούς χαρακτηρίζει ὡς «καλλιτέχνες» πού θά φιλοτεχνήσουν ἔργο μεγάλων αἰσθητικῶν ἀξιώσεων. Ἡ παιδαγωγική τους ὁμοιάζει μέ λεπτή καλλιτεχνική ἐργασία: «Καθώς ἀκριβῶς μέ μεγάλη δεξιοτεχνία ἐπεξεργάζονται οἱ μέν ζωγράφοι τίς εἰκόνες, οἱ δε γλύπτες τά ἀγάλματα, εἴθε κατά τόν ἴδιο τρόπο, κάθε πατέρας καί κάθε μητέρα γιά τά θαυμάσια αὐτά ἀγάλματα, πού εἶναι τά παιδιά τους, νά φροντίζουν ἐπιμελῶς».

Το σπίτι πρέπει να γίνει μια μικρή εκκλησία. Όλα να μιλούν για τον Χριστό χωρίς όμως υπερβολές, δογματισμούς και εξαναγκασμούς. Το παιδί πρέπει να μάθει να αγαπάει τον Θεό. Όχι να τον φοβάται, να τον θεωρεί τιμωρό, εκδικητή ή να αισθάνεται καταπίεση. Το παράδειγμα των γονέων θα γίνει το καλύτερο μάθημα για το παιδί. Όχι συγκρούσεις, λογομαχίες, υβριολόγια μέσα στο σπίτι. Τα παιδιά θα μιμηθούν είτε την αγία ζωή των γονέων τους είτε την αμαρτωλή τους. Ανάλογα τι θα τους προσφέρουν.

Ο ιερός Χρυσόστομος γίνεται τώρα διδάσκαλός μας και μας λέει:

Κατὰ τὸν Χρυσόστομο γονέας δὲν εἶναι αὐτὸς ποὺ ἔφερε παιδιὰ στὸν κόσμο, ἀλλὰ ἐκεῖνος ποὺ κουράστηκε νὰ τὰ ἀναθρέψει. Ὄχι τὸ «τεκνοποιεῖν» ἀλλὰ τὸ «τεκνοτροφεῖν» κάνει τὸν γονέα. «Γιατί δὲν κάνει ἕναν ἄνθρωπο πατέρα τὸ γεγονὸς καὶ μόνο ὅτι συνετέλεσε νὰ γεννηθεῖ παιδί, ἀλλὰ τὸ νὰ τὸ διαπαιδαγωγήσει σωστὰ». Καὶ τότε ἀκούονταν παράπονα γιὰ τὴν ἀνησυχητικὴ πορεία τῶν νέων – ἀνυπακοή, ἐπανάσταση, θράσος, ἀσέβεια, ἀναρχία. Βέβαια, πόσο ἀνησυχητικὴ εἶναι ἡ κατάσταση σήμερα, ποὺ ἡ ἁμαρτία ἔχει τεράστια κοινωνικὴ ἀποδοχή, ἔχει σχεδὸν νομιμοποιηθεῖ καὶ οἱ προκλήσεις της εἶναι πιὸ ἔντονες στοὺς ἀσταθεῖς νέους! Ὁ Χρυσόστομος ἀποδίδει τὴν κατάσταση στὴν ἔλλειψη φροντίδας τῶν μεγαλυτέρων καὶ στὴν ἐλλιπῆ ἀγωγή. «Ἡ αἰτία τῆς ἀνατροπῆς τῶν πάντων, εἶναι ὅτι δὲν φροντίζουμε τὰ δικά μας παιδιά. Φροντίζουμε γιὰ τὰ σώματά τους, περιφρονοῦμε ὅμως τὴν ἀγωγὴ τῆς ψυχῆς τους». Ρωτᾶ, ἐλέγχοντας ὁ Χρυσόστομος. «Θέλεις παιδὶ ὑπάκουο; Ἀπὸ τὰ πρῶτα βήματά του ἀνάθρεψέ το ἐν παιδείᾳ καὶ νουθεσίᾳ Κυρίου». Ἂν δείχναμε τὸ ἴδιο ἐνδιαφέρον γιὰ τὴν πνευματικὴ ἀγωγὴ τῶν παιδιῶν μὲ ἐκεῖνο ποὺ δείχνουμε γιὰ τὴν ἄλλη κατάρτισή τους θὰ προλαμβάναμε πολλὰ κακά.

Τὸ κτίσιμο τοῦ χαρακτήρα τοῦ παιδιοῦ γίνεται ἀπὸ τοὺς γονεῖς. Χρειάζονται καὶ οἱ ἔλεγχοι, ἀλλὰ μὲ διάκριση. Ἔτσι μπορεῖ τὸ παιδὶ νὰ τοὺς ἀφομοιώσει καὶ νὰ ἀποκτήσει τὴν ἀπαραίτητη ἐσωτερικὴ δομὴ ποὺ θὰ ἐπιτρέψει τὴν ἀνάπτυξη καὶ ὁλοκλήρωση τῆς προσωπικότητάς του. Λέγει ὁ ἅγιος Ἰωάννης: «Ὅταν ἕνας πατέρας κάποιου πάρα πολὺ μαλθακοῦ παιδιοῦ, ἂν εἶναι ἄρρωστο, τοῦ δίνει γλυκίσματα καὶ δροσιστικὰ καὶ μόνο ὅ,τι τὸ εὐχαριστεῖ, τίποτε ὅμως ἀπ’αὐτὰ ποὺ χρειάζονται γιὰ τὴν ἀρρώστια του• καὶ ὅταν μετὰ ὁ γιατρὸς τὸν ἐλέγξει, ἀπολογεῖται λέγοντας: «Τί μπορῶ νὰ κάνω; Δὲν μπορῶ νὰ βλέπω τὸ παιδὶ νὰ κλαίει”. Φτωχὲ καὶ ἄθλιε καὶ προδότη! Γιατί μόνο πατέρα δὲν μπορῶ νὰ τὸν ὀνομάσω ἕναν τέτοιο• πόσο καλύτερα θὰ ἦταν γιὰ σένα, στενοχωρώντας τὸ παιδὶ γιὰ λίγο νὰ τὸ κάνεις ὑγιὲς γιὰ πάντα, παρὰ νὰ κάνεις αὐτὴ τὴν σύντομη εὐχαρίστηση τὸ θεμέλιο μιᾶς διαρκοῦς λύπης». Μὲ τὴν ἱκανοποίηση κάθε ἐπιθυμίας τοῦ παιδιοῦ τὸ κάνουμε ἐγωκεντρικὸ• καὶ μὲ ἕνα τέτοιο χαρακτήρα θὰ δυστυχήσει μέσα στὸν κόσμο. Τονίζει ὁ ἅγιος: «Σὰν τοὺς γλύπτες νὰ καταβάλλετε κάθε προσπάθεια ὥστε νὰ κάνετε τὰ παιδιὰ σας θαυμάσια ἀγάλματα ποὺ νὰ μοιάζουν μὲ τὸν Θεό. Θὰ γίνουν δέ, ἂν ἀφαιρεῖτε ἀπ’ αὐτὰ κάθε περιττό, ἂν προσθέτετε ὅ,τι πρέπει, καὶ κάθε μέρα τὰ ἐπιθεωρεῖτε γιὰ νὰ δεῖτε ποιὸ φυσικὸ ἐλάττωμα ἔχουν γιὰ νὰ τὸ ἐξαλείψετε».

Αυτό το δύσκολο και λεπτό έργο των γονέων έρχεται να στηρίξει η Εκκλησία. Η Εκκλησία ως Μητέρα που φροντίζει και θάλπει τους πάντες δεν θα μπορούσε να παραβλέψει την νεότητα. Όλα αυτά τα χρόνια γίνεται ένα μεγάλο έργο σε αυτό τον τομέα και στην δική μας Ιερά Μητρόπολη. Ο Σεβασμιώτατος ασπαζόμενος την διδασκαλία του αγίου Γέροντος Γερβασίου ότι η κατήχηση πρέπει να αρχίζει από την βρεφική ηλικία, έχει εργαστεί στο να ξεκινούν τα κατηχητικά σχολεία από την νηπιακή ηλικία μέσα από τους παιδικούς σταθμούς αλλά και τα ενοριακά κατηχητικά. Η Εκκλησία στηρίζει τους γονείς, συμβάλλει στην ορθή και χριστιανική αγωγή των παιδιών. Προσφέρει διέξοδο στον μονόδρομο της καταστροφής που σπρώχνουν τους νέους, μέσα από τις κατηχητικές συντροφιές. Αντί τα παιδιά να περιφέρονται σε μέρη αμφιβόλου ποιότητος, οι ναοί και τα πνευματικά κέντρα μετατράπηκαν σε στέκια νέων, σε καταφύγια νεανικών ψυχών. Οι χριστιανικές κατασκηνώσεις δίνουν την δυνατότητα να μάθουν τα παιδιά πως είναι ο χριστιανικός καθημερινός τρόπος ζωής, όπου υπάρχει η συνεργασία, η αλληλοκατανόηση, η συγχωρητικότητα, η αγάπη, η ανεκτικότητα, η φιλανθρωπία και κυρίως η μυστηριακή ζωή.

Οι ποικίλες δραστηριότητες των νεανικών ομάδων με χορευτικά, θεατρικά, αγιογραφία, ζωγραφική, μουσική, επισκέψεις και φροντίδα ασθενών, συμμετοχή σε συσσίτια και φιλανθρωπικές δράσεις αποτελούν μια δυνατότητα για να αποκτά νόημα ο ελεύθερος χρόνος των παιδιών. Οι εξορμήσεις, οι εκδρομές, τα προσκυνήματα είναι ευχάριστα διαλείματα στην κουραστική και απαιτητική ζωή των παιδιών. Η ανάπτυξη και η καλλιέργεια της φιλίας, σπάνιο είδος στις μέρες μας, η ορθή συμμετοχή σε παρέες με αλληλοσεβασμό και εκτίμηση μεταξύ των παιδιών είναι σπουδαία κατακτήματα των χριστιανικών συντροφιών. Αλλά κυρίως η ενεργή συμμετοχή στα Μυστήρια της Εκκλησίας είναι το μεγάλο θαύμα. Οι νέοι μαθαίνουν να αγαπούν τον Θεό, αλλά και να ζούν βιωματικά μαζί Του δια των Μυστηρίων Του.

Σίγουρα μπορούν να γίνουν ακόμη περισσότερα και έχουμε χρέος να αγωνιστούμε ακόμη με μεγαλύτερη όρεξη, στηρίζοντας τους γονείς μέσα από συνάξεις γονέων, μέσα από την επιμόρφωση των παιδιών σε μαθήματα που θέλουν να καταργήσουν όπως η γλώσσα, η ιστορία, τα θρησκευτικά. Στην Αμερική και σε άλλες χώρες του εξωτερικού οι πρώτοι έλληνες που μετανάστευσαν έφτιαξαν δίπλα στην Εκκλησία ελληνικά σχολεία, για να μην χαθεί η γλώσσα και η θρησκεία τους. Τα παιδιά τους όλη την εβδομάδα πήγαιναν στα ξένα σχολεία και το Σάββατο στο ελληνικό για να κρατήσουν την πίστη και την πατρίδα τους. Η Εκκλησία είναι έτοιμη να αναλάβει και στην ενδοχώρα αυτήν την προσπάθεια. Να γίνουν οι Εκκλησιές και πάλι σχολεία που θα κρατήσουν αναμμένη την πίστη και την φιλοπατρία. Γιατί ο νέος χωρίς Θεό, χωρίς Πατρίδα, χωρίς αξίες είναι επικίνδυνος, είναι νεκρός πνευματικά με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Ο σύγχρονος κόσμος και η παγκοσμιοποίηση πρεβεύουν ότι οι άνθρωποι πρέπει να ζουν κατά το πνεύμα της εποχής. Αλλά το πνεύμα της εποχής είναι το πνεύμα που αλλάζει, όπως ο περαστικός άνεμος. Με την διαφορά ότι ο περαστικός άνεμος ξεριζώνει και καταστρέφει τα δέντρα, ενώ ο άνεμος της εποχής καταστρέφει και ξεριζώνει τις ψυχές. Αν οι άνθρωποι ακολουθούσαν το πνεύμα της εποχής θα επέστρεφαν από εκεί που ξεκίνησαν, όπως λέει και ένα περισταστικό με έναν σιδηρουργό.

Κάποιος σιδηρουργός έστειλε τον γιό του να γυρίσει όλο τον κόσμο ψάχνοντας για μία καλύτερη και ελαφρότερη εργασία από αυτή του σιδηρουργού, έτσι ώστε να μπορεί να τον συντηρήσει καλύτερα όταν γεράσει. Πριν τον αποχωρισμό λέει ο σιδηρουργός στον γιό του: «Να τηρείς έναν βασικό κανόνα που προτρέπουν οι ταξιδιώτες. Δέσου με τον άνεμο». Υπάκουσε ο γιός τον πατέρα, έφυγε για το ταξίδι του στον κόσμο και πήγαινε ακολουθώντας συνεχώς την κατεύθυνση του ανέμου, ώσπου μια μέρα βρέθηκε έξω από το σιδηρουργείο του πατέρα του. Ξαφνιάστηκε ο πατέρας και ο γιός του λέει: «Μην ξαφνιάζεσαι, η συμβουλή σου με έφερε πίσω! Αφουγκραζόμουν προσεκτικά ποιός άνεμος φυσά και δενόμουν μαζί του, όπως μου είπες!». Απογοητευμένος ο σιδηρουργός λέει στον γιο του: «Μείνε εδώ και από εδώ και στο εξής δέσου μαζί μου όπως και εγώ δέθηκα με τους γονείς μου».

Έστι γίνεται, αδελφοί μου και με τα πνεύματα ή τους ανέμους της εποχής. Παραδιδόμενοι σ’ αυτούς τους ανέμους αβίαστα οι λαοί της Ευρώπης επιστρέφουν στην ασέβεια, από την οποία ξεκίνησαν πριν γνωρίσουν τον Χριστό. Όσο γνώριζαν για το Άγιο Πνεύμα του Θεού και το αναζητούσαν και το δέχονταν πήγαιναν μπροστά. Αλλά από τότε που άρχισαν φυγόπονα να δένονται με το εκάστοτε πνεύμα της εποχής, γύρισαν προς τα πίσω. Εμείς ως Ορθόδοξοι έχουμε χρέος να κρατήσουμε τα παιδιά μας δεμένα με τον Θεό και να μην τα αφήσουμε να παρασυρθούν από το πνεύμα της εποχής στην χώρα μας, που είναι καταστροφικό.

Είναι όμως γεγονός ότι για να το πετύχουμε μόνοι δεν μπορούμε. Πρέπει μπροστάρεις να είναι ο Θεός. Εκείνον οφείλουμε να βάλουμε καπετάνιο και οδηγό. Η προσευχή μας, η κραυγή μας ας ενωθεί με αυτή του Μεγάλου Βασιλείου: «Την νεοτητα Κύριε παιδαγώγησον». Γιατί το μεγαλύτερο όπλο μας είναι η προσευχή. Οι γονείς μπροστά στο εικονοστάσι με το αναμένο καντήλι και το θυμίαμα στο σπίτι τους και ο ιερέας στην Αγία Πρόθεση. Έτσι με τα απλά και τα ταπεινά λόγια που προσευχόταν στην προσκομιδή ο άγιος Γέροντας Γερβάσιος. «Μνήσθητι, Κύριε, τῆς Νεότητος ἡμῶν, μαθητῶν, σπουδαστῶν, φοιτητῶν, ἐργατῶν, σπουδαζούσης καί ἐργαζομένης Νεότητος. Τῆς δεινῶς δοκιμαζομένης Νεότητος τῆς τοπικῆς μας Ἐκκλησίας, τῆς ἐν τῇ ἀλλοδαπῇ σπουδαζούσης καί τῆς ὁλης ἑλληνικῆς πατρίδος. Μνήσθητι τοῦ κόπου καί τῶν κυκλούντων αὐτήν κινδύνων καί τῶν παντοίων πειρασμῶν καί παγίδων τοῦ ἐχθροῦ, προσθέτων αὐτῇ πίστιν, τήν ταπεινοφροσύνην τῆς αὐτογνωσίας καί τήν ἐπίγνωσιν τοῦ θελήματός Σου ἐν καρτερίᾳ καί ὑπομονῇ. Μνήσθητι, Κύριε, καί διάσωσον αὐτήν, ὁ Σωτῆρ καί Λυτρωτῆς τῶν παιδίων, δημιουργῶν εἰς τάς καρδίας αύτῶν καί ἁγίας ἱερατικάς κλήσεις». Αμήν